Δημήτρης Μακρής: Ο Υμηττός που πληγώνουμε

Ακολουθεί συνέντευξη του Δημήτρη Μακρή στον Γιώργο Κιούση, με τίτλο «Ο Υμηττός που πληγώνουμε», που δημοσιεύτηκε στις 22 Ιούλη 2015 στο PRESSPUBLICA.GR.

Αφορμή οι πυρκαγιές που είχαν πλήξει τότε το βουνό και η καταστροφή του δάσους στον Καρέα και τον Υμηττό ο μελετητής Δημήτρης Μακρής, μας ξεναγεί σε αυτόν τον μοναδικό πνεύμονα πρασίνου της Αττικής. Τα στοιχεία έχουν προκύψει από έρευνα του Ελληνικού Κέντρου Τέχνης και Πολιτισμού.

 

-Που βρίσκεται ο Υμηττός;

Ο Υμηττός  βρίσκεται  στο Νομό Αττικής, σε απόσταση 7,5 χιλ. ( Πλατεία Συντάγματος )Α – ΝΑ των Αθηνών.Εκτείνεται  από  το  Χολαργό, Αγία  Παρασκευή  και  Γλυκά  Νερά  βόρεια, μέχρι  Βούλα  και  Βάρη νότια, χωρίζει δε το λεκανοπέδιο των Αθηνών από τη πεδιάδα των Μεσογείων. Διαιρείται σε 3 μέρη:α) Μικρό ή βόρειο  ,ονομάζεται Αστέρι ή Κιαφαστέρι ή Κορακοβούνι (στο ανατ. μέρος βρίσκεται ο Αγ. Ιωάννης Κυνηγός ή μονή Φιλοσόφων και η σπηλιά του Λιονταριού) εντός των ορίων των Γλυκών νερών. Είναι κατάφυτο από πεύκα, σκοίνα ,πουρνάρια, ρείκια και αγριελιές.β)ο κεντρικός ύψους 1027 μ. ονομάζεται Μέγας Υμηττός ,είναι άδενδρος και βραχώδης και το ψηλότερο σημείο του ονομάζεται Εύζων ή Φωλιά του Αητού. Στην κορυφή του είναι επίπεδο και κατά την αρχαιότητα υπήρχε ο ναός και το άγαλμα του Υμηττείου Διός. Επίσης βρέθηκαν πολλά όστρακα και αγγεία πρωτοελλαδικής και Ρωμαϊκής περιόδου.γ) το νότιο τμήμα αρχίζει με έντονη  κλίση του κεντρικού και γυμνού Υμηττού, ονομάζεται Μαυροβούνι ή Κορακοβούνι ή Ξεροβούνι ή Άνυδρος Υμηττός. Είναι πευκόφυτο με πολλά υψώματα.Κατά τον Παυσανία υπήρχαν πολλοί  ιεροί βωμοί όπου οι Αθηναίοι έκαναν θυσίες, όπως ο ναός του Ομβρίου Διός, του Προόψιου Απόλλωνα (σήμερα βρίσκεται ο προφήτης Ηλίας Κορωπίου).

-Το όνομά του;

Πρώτοι  οι Λατίνοι (Ενετοί) κακοποίησαν γλωσσικά το πανάρχαιο όνομα και το ονόμασαν Monte Imetto  και αργότερα metto =τρελός. Οι Τούρκοι το 1761 σε ταπί(συμβόλαιο) το ονομάζουν Deli dag=τρελό όρος, τρελοβούνι. Η κακοποίηση προήλθε από την παραποίηση του ονόματος Υμηττός= (Υ)μηττός σε mattos ,monte matto,matto= τρελλός. Κοινώς ο Υμηττός ονομάζεται «Τρελλός» (ή Τρελοβούνι), όνομα που πιθανόν προέρχεται από τη γαλλική προσφώνηση très long (πολύ μακρύς) ξένων επισκεπτών. Εξ αυτού παλαιότερα τους Αθηναίους τους αποκαλούσαν τελείως παλαβούς «αφού ο Ήλιος έβγαινε απ΄ τον Τρελλό και έδυε στο Δαφνί»

-Από γεωλογική άποψη;

Διαθέτει μεγάλες εκτάσεις πρασίνου, ενώ η υψηλότερη κορυφή του φτάνει τα 1026 μ. Από γεωλογική άποψη ο Υμηττός ανήκει στην αττικοκυκλαδική ζώνη. Τα πετρώματά του περιέχουν ασβεστόλιθους, σχιστόλιθους και μεγάλες μάζες μαρμάρου και μαρμαρυγιακών σχιστολίθων.

-Ονομαστά Λατομεία στον Υμηττό

Τα  λατομεία μαρμάρου γνωστά στην αρχαιότητα κατά τον Στράβωνα ως «φαιά Υμηττία  μάρμαρος» βρίσκονταν στη δυτική πλευρά του βουνού, στις απότομες πλαγιές του Κακορέματος ,στο πιο βαθύ και άγριο φαράγγι του Υμηττού .Το μάρμαρο χρησιμοποιήθηκε  για την κατασκευή μνημείων στην Ελληνιστική  εποχή(4ος αι.π.Χ.) και στην Ρωμαιοκρατία.

Ένα άλλο λατομείο στην θέση Καρά έβγαζε  μάρμαρο σε κίτρινη απόχρωση που ονομαζόταν «Αγρυλικός λίθος» επειδή βρισκόταν κοντά στον αρχαίο δήμο Αγρυλής, στις ρίζες του Υμηττού. Αυτό το μάρμαρο χρησιμοποιήθηκε τον 6ο αι.π.Χ. στα θεμέλια των ναών των Αθηνών και της Ελευσίνας.

-Ποια είναι η Χλωρίδα και η Πανίδα του

Διακρίνεται για τη μεγάλη ποικιλία χλωρίδας και Πανίδας που το καθιστούν ένα σημαντικό βιότοπο της Αττικής. Τα τελευταία χρόνια νομοθετήθηκαν ειδικά μέτρα για την προστασία του.

Επειδή ο  Υμηττός δεν  έχει  πολλά πηγαία  νερά, υπάρχουν  μόνο  λίγα  δάση  από  μεγάλα  πεύκα  (Pinus Halepensis ) στις  υδροφόρες  περιοχές  της Καισαριανής, του Αστερίου, του  Καρέα  και  της Ηλιούπολης. Εκτός  από  τη  χαλέπιο  πεύκη  υπάρχουν  ακόμα, λεύκες, πλατάνια, κυπαρίσσια, κέδροι, σκίνα, κουμαριές, θυμάρια  και  αρκετά  αγριολούλουδα  από  τα  οποία, τρία  είδη είναι ενδημικά.

Επίσης υπάρχουν  τα τυπικά μεσογειακά είδη θηλαστικών (αλεπού, σκαντζόχοιρος, ασβός, κουνάβι, λαγός, κ.ά.), και τα δύο από τα τρία είδη χερσαίων χελωνών που υπάρχουν στην Ελλάδα. Επίσης, ένα είδος νυχτερίδας και τα ερπετά: πράσινη σαύρα, σπιτόφιδο, σαίτα, και η οχιά.

Εκατόν τριάντα (130) είδη πουλιών ,μεγάλα αρπακτικά πουλιά, όπως η Αετογερακίνα, ο Φιδαετός και η Γερακίνα, άλλα μικρότερα, όπως το Βραχοκιρκίνεζο, ο Πετρίτης και το Ξεφτέρι, ενώ κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης έχουν παρατηρηθεί Στικταετοί, Κιρκινέζια, Στεπόκιρκοι, Όρνια, Καλαμόκιρκοι, Μαυροπετρίτες και Σφηκιάρηδες.

Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν η νησιωτική Πέρδικα, ο Κλειδωνάς, ο Σκουρόβλαχος, ο Αμπελουργός και ο Μουστακοτσιροβάκος, αλλά και είδη με ευρύτερη μεσογειακή κατανομή, όπως ο Κοκκινοτσιροβάκος, η Ωχροστριτσίδα και ο Δεντροτσιροβάκος.

Είναι το μοναδικό γνωστό σημείο του Λεκανοπεδίου όπου φωλιάζουν τέσσερα είδη νυκτόβιων αρπακτικών, η Κουκουβάγια, ο Γκιώνης, η Πεπλογλαύκα και ο Χουχουριστής και ο αριθμός των μικρόπουλων που περνούν κατά την περίοδο της μετανάστευσης (Καστανολαίμηδες να κάθονται στους ασφοδέλους, Κοκκινοκεφαλάδες και Αετομάχους πάνω στις μικρογαλιάντρες στους χωματόδρομους και σε χέρσες περιοχές, Δασοφυλλοσκόπους, Καλόγερους και Μυγοχάφτες στο δάσος και στα ξέφωτα).

Κατά τους χειμερινούς μήνες υπάρχουν  Τσίχλες και  Κοτσύφια καθώς και άλλα μικρότερα είδη, όπως οι Χοντρομύτες, τα Λούγαρα, οι Κοκκινολαίμηδες, τα Φανέτα, οι Φλώροι, οι Τρυποφράκτες και οι Μαυροσκούφηδες .

Εξαιτίας της επέκτασης των οικισμών, των πολλών εγκαταστάσεων και ορεινών δρόμων, στον Υμηττό  υπάρχουν  μόνο  αλεπούδες, λαγοί, πετροπέρδικες, κοτσύφια  και  διάφορα  άλλα  είδη  μικρών πουλιών.

-Τι προσφέρει ο Υμηττός

Ο Υμηττός μας προσέφερε το μάρμαρο ,το Οξυγόνο και τα  θεραπευτικά βότανα.

Το μέλι ήταν το πλέον φημισμένο στην περιοχή του Υμηττού λόγω του θυμαριού που φύεται στην περιοχή αλλά και των πολλών αρωματικών  βοτάνων. Επί Τουρκοκρατίας  δια νόμου, το μέλι του Υμηττού  μεταφερόταν στα Σουλτανικά χαρέμια.

Η περιοχή ήταν επίσης κυνηγότοπος και βοσκότοπος.

-Βυζαντινά Μοναστήρια

Μονή Καισαριανής, χρονολογείται από τον 2ο αιώνα και είναι κτισμένη στις πλαγιές του βουνού, πάνω στα ερείπια αρχαίου ναού. Η μονή άκμασε τον 12ο και 13ο αιώνα όπου αποτελούσε πολιτιστικό και πνευματικό κέντρο.

Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, χτισμένη ανάμεσα στις περιοχές Χολαργός και Παπάγου

Μονή του Αγίου Ιωάννου του Κυνηγού, χτισμένη στη βορειότερη κορυφή του Υμηττού τον 12ο αιώνα.

Μονή Αγίου Ιωάννη Προδρόμου Καρέα, χτισμένη στις δυτικές πλαγιές του Υμηττού, κοντά στη συνοικία του Καρέα

 Μονή Αστερίου χτισμένη στη βορειοδυτική πλευρά του Υμηττού, δυτικά της μονής της Καισαριανής.

-Φυσικά μνημεία – Σπήλαια

 Σπήλαιο Κουτούκι το σημαντικότερο και μεγαλύτερο βρίσκεται στις ανατολικές πλαγιές του βουνού, πάνω από την Παιανία.

 Σπήλαιο Λιονταριού  (Σπηλιά του λιονταριού) βρίσκεται  στο βόρειο τμήμα του Ανατολικού Υμηττού ,στο Αστέρι . Χρονολογείται από την νεολιθική εποχή δηλ. 4.500 π.Χ. Μπορούμε να φτάσουμε με αυτοκίνητο  από την Μονή Καισαριανής. Το σπήλαιο βρίσκεται σε υψόμετρο 550μ. Έχει μήκος 50 μ. με ελαφρά κλίση από την είσοδο προς το τέρμα του, πλάτος 20 μ. και ύψος 3-11μ.

Κατά τον συμμοριτοπόλεμο χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο όπου άναβαν φωτιά για να ζεσταθούν, οι βοσκοί έβαζαν τα πρόβατά τους  με αποτέλεσμα να λερωθεί  το λευκό χρώμα των σταλακτιτών. Σήμερα έχει σχεδόν αποκατασταθεί. Από τον διάκοσμό του εντυπωσιάζουν ο σταλαγμίτης  «γκαμήλα» και ο σταλακτίτης «ομπρέλα».

Οι ανασκαφές του 1928 αποκάλυψαν οστά σπηλαίας άρκτου,λεονταριού και ύαινας.Στο δάπεδο και στην γύρω περιοχή βρέθηκαν πήλινα αγγεία και αγγεία ζωγραφισμένα της νεότερης νεολιθικής εποχής 5000-4000 π.Χ.

Ο Μένανδρος το αναφέρει ως ιερό του Παιανιαίος Πανός. Το σπήλαιο επίσης συνδέεται με τον μύθο του λιονταριού του Αγ. Νικολάου.

-Οι τέχνες εμπνεύστηκαν από τον Υμηττό

Ενέπνευσε λογοτέχνες ,ποιητές και τραγουδοποιούς, ζωγράφους ενώ πολλοί είναι οι μύθοι  από την αρχαιότητα για τον Πλάτωνα, τις νεράιδες που χόρευαν το μεσημέρι, ο μύθος του Βουρδούλακα, το  θαυματουργό νερό της πηγής Καισαριανής κ.α.

-Περιβαλλοντική Αξιοποίηση

Η πρότασή μας είναι να διατηρηθεί και να προστατευθεί η περιοχή γιατί αποτελεί έναν από τους δημοφιλέστερους προορισμούς των κατοίκων της πρωτεύουσας που θέλουν να έρθουν κοντά στη φύση. Προσφέρεται για περιπάτους, ενώ ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος φτάνει ως την κορυφή του βουνού.

Ο χώρος είναι επίσης, πολύ σημαντικός μεταναστευτικός σταθμός για χιλιάδες πουλιά και αποτελεί το μοναδικό σημείο στο λεκανοπέδιο που έχουν καταγραφεί μεγάλα αρπακτικά να μεταναστεύουν. Μεγάλο μέρος του βουνού είναι ενταγμένο στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών NATURA 2000, ενώ αποτελεί και Σημαντική Περιοχή για τα πουλιά της Ελλάδας.

ΜΟΝΗ ΑΣΤΕΡΙΟΥ χτισμένη στη βορειοδυτική πλευρά του Υμηττού, δυτικά της μονής της Καισαριανής.

-Φυσικά μνημεία – Σπήλαια

 ΣΠΗΛΑΙΟ ΚΟΥΤΟΥΚΙ το σημαντικότερο και μεγαλύτερο βρίσκεται στις ανατολικές πλαγιές του βουνού, πάνω από την ΠΑΙΑΝΙΑ.

 Σπήλαιο Λιονταριού  (Σπηλιά του λιονταριού) βρίσκεται  στο βόρειο τμήμα του Ανατολικού Υμηττού ,στο Αστέρι . Χρονολογείται από την νεολιθική εποχή δηλ. 4.500 π.Χ. Μπορούμε να φτάσουμε με αυτοκίνητο  από την Μονή Καισαριανής. Το σπήλαιο βρίσκεται σε υψόμετρο 550μ. Έχει μήκος 50 μ. με ελαφρά κλίση από την είσοδο προς το τέρμα του, πλάτος 20 μ. και ύψος 3-11μ.

Κατά τον συμμοριτοπόλεμο χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο όπου άναβαν φωτιά για να ζεσταθούν, οι βοσκοί έβαζαν τα πρόβατά τους  με αποτέλεσμα να λερωθεί  το λευκό χρώμα των σταλακτιτών. Σήμερα έχει σχεδόν αποκατασταθεί. Από τον διάκοσμό του εντυπωσιάζουν ο σταλαγμίτης  «γκαμήλα» και ο σταλακτίτης «ομπρέλα».

Οι ανασκαφές του 1928 αποκάλυψαν οστά σπηλαίας άρκτου,λεονταριού και ύαινας.Στο δάπεδο και στην γύρω περιοχή βρέθηκαν πήλινα αγγεία και αγγεία ζωγραφισμένα της νεότερης νεολιθικής εποχής 5000-4000 π.Χ.

Ο Μένανδρος το αναφέρει ως ιερό του Παιανιαίος Πανός. Το σπήλαιο επίσης συνδέεται με τον μύθο του λιονταριού του Αγ. Νικολάου.

-Οι τέχνες εμπνεύστηκαν από τον Υμηττό

Ενέπνευσε λογοτέχνες ,ποιητές και τραγουδοποιούς, ζωγράφους ενώ πολλοί είναι οι μύθοι  από την αρχαιότητα για τον Πλάτωνα, τις νεράιδες που χόρευαν το μεσημέρι, ο μύθος του Βουρδούλακα, το  θαυματουργό νερό της πηγής Καισαριανής κ.α.

-Περιβαλλοντική Αξιοποίηση

Η πρότασή μας είναι να διατηρηθεί και να προστατευθεί η περιοχή γιατί αποτελεί έναν από τους δημοφιλέστερους προορισμούς των κατοίκων της πρωτεύουσας που θέλουν να έρθουν κοντά στη φύση. Προσφέρεται για περιπάτους, ενώ ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος φτάνει ως την κορυφή του βουνού.

Ο χώρος είναι επίσης, πολύ σημαντικός μεταναστευτικός σταθμός για χιλιάδες πουλιά και αποτελεί το μοναδικό σημείο στο λεκανοπέδιο που έχουν καταγραφεί μεγάλα αρπακτικά να μεταναστεύουν. Μεγάλο μέρος του βουνού είναι ενταγμένο στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών NATURA 2000, ενώ αποτελεί και Σημαντική Περιοχή για τα πουλιά της Ελλάδας.