Οι προβληματισμοί του ΥΠΕΝ για τους Ενεργειακούς Συνεταιρισμούς

Άρθρο που υπογράφει ο Κώστας Δεληγιάννης, από την έντυπη έκδοση της ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗΣ για τους Ενεργειακούς Συνεταιρισμούς. Τίτλος του «Πως θα οργανωθούν οι Ενεργειακοί Συνεταιρισμοί» και δημοσιεύτηκε στο φύλλο της 23 Μαΐου 2017.

Το αργότερο μέχρι τα μέσα του επόμενου μήνα αναμένεται να τεθεί υπό δημόσια διαβούλευση το νομοσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τις ενεργειακές κοινότητες (ΕΚΟΙΝ) ή ενεργειακούς συνεταιρισμούς, όπως αλλιώς ονομάζονται, καθώς έχει μπει στην τελική ευθεία η οριστικοποίηση και των τελευταίων λεπτομερειών.

Ήδη πάντως έχουν «κλειδώσει» οι βασικοί άξονες του νομοσχεδίου, για τους οποίους το ΥΠΕΝ ακολούθησε την υπάρχουσα ευρωπαϊκή εμπειρία, καθώς σε άλλες χώρες της Ευρώπης ο θεσμός των ενεργειακών κοινοτήτων υπάρχει ήδη από τη δεκαετία του 1990.

Έτσι όπως συμβαίνει και στο εξωτερικό, οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί που θα δημιουργηθούν στη χώρα μας θα μπορούν να δραστηριοποιηθούν στους τομείς των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, της Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης, της ορθολογικής χρήσης ενέργειας, της ενεργειακής αποδοτικότητας, των βιώσιμων χερσαίων μεταφορών, της διαχείρισης της ζήτησης και της παραγωγής, διανομής και προμήθειας ενέργειας σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Δικαίωμα συμμετοχής σε μία ΕΚΟΙΝ θα έχουν φυσικά πρόσωπα, οι τοπικές Περιφέρειες και οι Δήμοι (μέσω των ΟΤΑ ή των δημοτικών επιχειρήσεων), αλλά και μικρές ή μεσαίες επιχειρήσεις που θα συμμετέχουν στις επενδύσεις της ΕΚΟΙΝ, αγοράζοντας μία ή περισσότερες συνεταιριστικές μερίδες.

Όφελος για τις τοπικές κοινωνίες

Όπως αναφέρουν πηγές του ΥΠΕΝ, βασική επιδίωξη του νομοσχεδίου είναι η παραγωγή προστιθέμενης αξίας από τις ίδιες τοπικές κοινωνίες για τις τοπικές κοινωνίες. Έτσι, θα υπάρχει περιορισμός στο ποσοστό συμμετοχής φυσικών και νομικών προσώπων με κύρια κατοικία και έδρα, αντίστοιχα, έξω από την περιφερειακή ενότητα της έδρας της ΕΚΟΙΝ.

Ένα θέμα που παραμένει ακόμη ανοικτό είναι ο τρόπος στήριξης των συνεταιρισμών από την πολιτεία, ο οποίος τουλάχιστον αυτή τη στιγμή φαίνεται πως δεν θα αφορά τόσο οικονομικά κίνητρα, όσο ενεργειακά - ενδεχομένως, για παράδειγμα, με τη δυνατότητα δημιουργίας έργων ΑΠΕ με ισχύ που κανονικά θα τα ενέτασσε σε διαγωνιστικές διαδικασίες.

Από την άλλη πλευρά, οι ίδιες πηγές μιλούν για «ένα αυστηρό θεσμικό πλαίσιο, το οποίο θα διασφαλίζει τη λειτουργία των συνεταιρισμών σε συνθήκες απόλυτης διαφάνειας», ενώ εξίσου καίριας σημασίας είναι και η διασφάλιση της ισότητας μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων, ώστε όλοι να έχουν ίσο δικαίωμα στη λήψη αποφάσεων μέσα στην ΕΚΟΙΝ. Γι’ αυτό τον λόγο προβλέπεται σε κάθε μέλος να αντιστοιχεί μία ψήφος, ανεξαρτήτως του συνεταιριστικού μεριδίου που κατέχει.

Η ευρωπαϊκή εμπειρία

Παρ’ όλο που είναι η πρώτη φορά που δημιουργείται στη χώρα μας θεσμικό πλαίσιο για τις ΕΚΟΙΝ, στην Ευρώπη υπάρχουν αρκετά επιτυχημένα παραδείγματα ενεργειακών συνεταιρισμών, με δεκαετίες ζωής και δεκάδες χιλιάδες μέλη.

Ενδεικτικά, η Ecopower ιδρύθηκε στο Βέλγιο το 1991, ενώ σήμερα αριθμεί περίπου 50.000 συμμετέχοντες και διαθέτει χαρτοφυλάκιο από 322 φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις, 3 μικρές υδροηλεκτρικές μονάδες, 17 μεγάλες ανεμογεννήτριες, μία μονάδα συμπαραγωγής και ένα εργοστάσιο παραγωγής πέλετ. Την ίδια στιγμή, η Somenergia στην Ισπανία έχει 34.000 μέλη και παράγει ηλεκτρική ενέργεια από ΑΠΕ, την οποία διαθέτει σε 51.000 πελάτες.

Σύμφωνα με τους κύκλους του υπουργείου Ενέργειας, «η ενεργειακή μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας συνιστά μία σημαντική ευκαιρία για να υπάρξουν ανάλογα εγχειρήματα και στην Ελλάδα, με σκοπό τον εκδημοκρατισμό του ενεργειακού σχεδιασμού και την ταυτόχρονη δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας στον ενεργειακό τομέα».

Έτσι, το σχέδιο νόμου για τις ΕΚΟΙΝ δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες, στους τοπικούς φορείς και σε μικρές και μεσαίες τοπικές επιχειρήσεις να εμπλακούν άμεσα και ενεργά σε εγχειρήματα ΑΠΕ και εξοικονόμησης, που συνεπάγονται ήπιες περιβαλλοντικές παρεμβάσεις. «Με αυτόν τον τρόπο οι πολίτες και οι υπόλοιποι τοπικοί φορείς αποκτούν διττό ρόλο ως καταναλωτές και ως παραγωγοί ενέργειας», συμπληρώνουν.

Ένας από τους βασικούς άξονες του πολιτικού σχεδιασμού του ΥΠΕΝ είναι ο εκδημοκρατισμός του ενεργειακού σχεδιασμού, αφού για πρώτη φορά δημιουργείται χώρος για τη συμμετοχή φορέων που είχαν παραδοσιακά αποκλειστεί από τον ενεργειακό σχεδιασμό. «Επιπρόσθετα, μέσω της ενεργού συμμετοχής των πολιτών και των τοπικών φορέων, ενισχύεται η κοινωνική αποδοχή έργων ΑΠΕ» επισημαίνουν οι πηγές του υπουργείου.

Την ίδια στιγμή, το στοιχείο της τοπικότητας είναι κεντρικό στον σχεδιασμό των ΕΚΟΙΝ, καθώς ενδυναμώνεται ο ρόλος των τοπικών φορέων στον τοπικό ενεργειακό σχεδιασμό, ώστε να συμπεριλάβει τη δική τους «φωνή». Μέσω του τοπικού ενεργειακού σχεδιασμού τα προτεινόμενα έργα επιτυγχάνουν να λαμβάνουν υπ’ όψιν τις τοπικές ανάγκες και ιδιαιτερότητες και ακόμη δημιουργούν χώρο για την έναρξη διαλόγου μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων, άρα ενισχύουν την κοινωνική συνοχή.

Ο τρίτος άξονας υπογραμμίζει τη δυναμική και τα πλεονεκτήματα της δημιουργίας συνεργειών και συμπράξεων μεταξύ διαφόρων φορέων, με κοινή πάντα συνισταμένη το στοιχείο της εντοπιότητας. «Το κατατεθέν νομοσχέδιο επιδιώκει να ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ των πολιτών, των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης και μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στον ενεργειακό τομέα.

Τέλος, το όφελος που μπορεί να προκύψει μέσω αυτών των συμπράξεων δεν περιορίζεται στο όφελος των συμβαλλόμενων, αλλά επεκτείνεται στην τοπική κοινωνία με τη δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας» καταλήγουν οι κύκλοι του ΥΠΕΝ.

Πηγή: ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗΣ