Η Ελλάδα στα Παραδείγματα Βέλτιστης Πρακτικής, όσον αφορά την Ψηφιοποίηση και Διάθεση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επενδύει στην πρόοδο των κρατών μελών στην ψηφιοποίηση, την ηλεκτρονική πρόσβαση και την ψηφιακή διαφύλαξη του πολιτιστικού τους αποθέματος όπως προκύπτει από την ΈΚΘΕΣΗ «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ: ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ, ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ & ΨΗΦΙΑΚΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ», που εκδόθηκε στις 12 Ιουνίου 2019. Η Ελλάδα μάλιστα αναφέρεται στην Έκθεση ως παράδειγμα βέλτιστης πρακτικής την περίοδο 2015-2017, με το ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΩΝ ΔΙΑΤΡΙΒΩΝ και την υπηρεσία EPUBLISHING για ηλεκτρονικές εκδόσεις ανοικτής πρόσβασης, του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ).

Η Έκθεση αυτή παρακολουθεί τον βαθμό εφαρμογής της ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΓΡΑΜΜΙΚΗ ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΗΦΙΑΚΗ ΔΙΑΦΥΛΑΞΗ (2011/711 /ΕΕ), από κάθε κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιχειρεί να αποτυπώσει μια συνολική εικόνα των στρατηγικών και πολιτικών των κρατών μελών για την ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, να αναδείξει τις βέλτιστες πρακτικές και τις ευκαιρίες για οικονομίες κλίμακας και να εξυπηρετήσει πιθανές συνέργειες με πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής της ΔΗΛΩΣΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ που υπεγράφη με αφορμή την Ψηφιακή Ημέρα 2019 (Digital Day 2019).

Η Σύσταση αποτελεί ορόσημο στην ψηφιακή πολιτιστική πολιτική και είναι ουσιαστικά η μόνη πολιτική σε επίπεδο ΕΕ, η οποία καλύπτει ολόκληρο τον ψηφιακό κύκλο ζωής των δεδομένων πολιτιστικής κληρονομιάς- τον προγραμματισμό, την υλοποίηση και τη χρηματοδότηση της ψηφιοποίησης, την ηλεκτρονική πρόσβαση και διευρυμένη προσβασιμότητα, αλλά και την επαναχρησιμοποίηση και την ψηφιακή διατήρηση. Η Σύσταση καλεί τα κράτη μέλη να εντείνουν τις προσπάθειές τους, να ενώσουν τους πόρους τους και να συνεταιριστούν με τον ιδιωτικό τομέα προκειμένου να αυξηθεί η διαδικτυακή προσβασιμότητα στην ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά και να ενδυναμωθεί η συμμετοχή των πολιτών και η ανάπτυξη των δημιουργικών βιομηχανιών στην Ευρώπη.

Επιπλέον, σύμφωνα με την εν λόγω Σύσταση τα κράτη μέλη θα πρέπει να διοχετεύουν το ψηφιοποιημένο υλικό στην Europeana, την ευρωπαϊκή πολιτιστική πλατφόρμα που παρέχει πρόσβαση σε ένα ευρύ φάσμα ψηφιακού περιεχομένου από τις ευρωπαϊκές βιβλιοθήκες, αρχεία και μουσεία.

Όπως προλογίζει στην Έκθεση η Mariya Gabriel, Επίτροπος για την ψηφιακή οικονομία και την κοινωνία «Οι πινακοθήκες, οι βιβλιοθήκες, τα αρχεία, τα μουσεία και οι οπτικοακουστικές συλλογές της Ευρώπης έχουν τεράστιες και πλούσιες συλλογές που αντιπροσωπεύουν την Ευρώπη, αλλά και την κοινή ιστορία και τις αξίες μας. Επιπλέον υπάρχουν τα ιστορικά κτίρια, οι αρχαιολογικοί χώροι και τα μνημεία, αλλά και η άυλη πολιτιστική κληρονομιά μας, όπως τα πολιτιστικά φεστιβάλ και οι εφαρμοσμένες και οι παραδοσιακές τέχνες. Έχουμε πολλά να αγαπάμε, να μοιραζόμαστε και να προστατεύουμε».

Το πρώτο κεφάλαιο της Έκθεσης με τίτλο «Ψηφιοποίηση: Οργάνωση και χρηματοδότηση» αναλύει τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη σχεδιάζουν, οργανώνουν και παρακολουθούν την ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Παρουσιάζει τις συνέργειες των πολιτιστικών φορέων για την επίτευξη του στόχου αυτού, τη χρήση των διαρθρωτικών ταμείων της ΕΕ για έργα ψηφιοποίησης και πώς οι φορείς εκμεταλλεύονται οικονομίες κλίμακας για αυτά τα έργα.

Μια σημαντική τάση που αναδεικνύεται κατά τη διάρκεια του τρέχοντος κύκλου της αναφοράς (2015-2017) είναι η τρισδιάστατη ψηφιοποίηση: περισσότερα από το ένα τρίτο των κρατών μελών ανέφεραν προγράμματα χρηματοδότησης ψηφιοποίησης ακίνητης πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως μνημεία, ιστορικά κτίρια και αρχαιολογικούς χώρους. Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί τα ακίνητα μνημεία είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε απειλές που είναι δύσκολο να προβλεφθούν ή να αποφευχθούν.

Η πρόσφατη πυρκαγιά στην Παναγία των Παρισίων, η οποία ξέσπασε στις 15 Απριλίου 2019, υπογράμμισε αυτό το γεγονός και η Έκθεση τονίζει ότι η ευαισθητοποίηση στον τομέα αυτό έχει αρχίσει να φέρνει αποτελέσματα. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται για δράσεις στην Βουλγαρία και την Πολωνία την περίοδο 2015-2017, την οποία καλύπτει η Έκθεση.

Το δεύτερο κεφάλαιο της Έκθεσης, με τίτλο «Ψηφιοποίηση και προσβασιμότητα στο διαδίκτυο: περιεχόμενο δημόσιου τομέα» καλύπτει την ψηφιοποίηση και την προσβασιμότητα σε περιεχόμενο του δημόσιου τομέα στο διαδίκτυο. Περισσότερα από τα δύο τρίτα των κρατών μελών προωθούν την ψηφιακή διατήρηση πολιτιστικών δεδομένων του δημόσιου τομέα. Στα παραδείγματα βέλτιστων πρακτικών για την περίοδο 2015-2017 όσον αφορά την εμπορική και μη εμπορική χρήση και επανάχρηση ψηφιοποιημένης πολιτιστικής κληρονομιάς, αναφέρεται και η Ελλάδα με δύο δράσεις του ΕΚΤ: το ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΩΝ ΔΙΑΤΡΙΒΩΝ, το οποίο παρέχει πρόσβαση σε περισσότερα από 41.000 διδακτορικά, καθώς και την υπηρεσία EPUBLISHING ΤΟΥ ΕΚΤ μέσω της οποίας είναι δυνατή η έκδοση και διάθεση, με ανοικτή πρόσβαση, ηλεκτρονικών εκδόσεων (επιστημονικά περιοδικά, πρακτικά συνεδρίων και μονογραφίες). Ιδιαίτερη μνεία στο ΕΚΤ γίνεται επίσης και για τις ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΔΙΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ, τις οποίες εκδίδει και αναθεωρεί από το 2013, για να υποστηρίξει τους πολιτιστικούς φορείς που θέλουν να διαθέσουν ποιοτικά δεδομένα σε συσσωρευτές.

Ένα σημαντικό μέρος της Έκθεσης αφιερώνεται στη Europeana και σε συντονιστικές δράσεις για την ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού πολιτιστικού συσσωρευτή. Η Europeana έχει αναπτύξει Προδιαγραφές Δημοσίευσης που ομαδοποιούν το περιεχόμενο που συλλέγει σε τέσσερα επίπεδα, ανάλογα με την ποιότητα της τεκμηρίωσης και την ανοικτότητα των αδειών χρήσης με τις οποίες διατίθεται. Σύμφωνα με την Έκθεση, το 15% του συνολικού περιεχομένου από τα κράτη μέλη της ΕΕ βρίσκεται στις κατηγορίες 3 και 4, δηλαδή είναι υψηλής ποιότητας.

Η Ισπανία, ακολουθούμενη από τη Σουηδία, είχε τον μεγαλύτερο αριθμό αντικειμένων στις υψηλές κατηγορίες. Προκειμένου να προωθηθεί περαιτέρω και με συνέπεια η ποιότητα του ψηφιακού περιεχομένου, η Έκθεση δείχνει ότι υπάρχει ανάγκη ενίσχυσης του οικοσυστήματος των συσσωρευτών και του συντονισμού μεταξύ εθνικών και τοπικών συσσωρευτών.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει ο Πίνακας της Έκθεσης με τον αριθμό τεκμηρίων ανά χώρα στη Europeana. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά (Αύγουστος 2018) η Ελλάδα διαθέτει στη Europeana περισσότερα από 700.000 ψηφιακά τεκμήρια. Σημειώνεται ότι το ΕΚΤ είναι ο διαπιστευμένος Εθνικός Συσσωρευτής πολιτιστικού περιεχομένου για τη Europeana, μέσω της υποδομής SEARCHCULTURE.GR που αναπτύσσει. Επίσης, το ΕΚΤ συμμετέχει στο έργο «EUROPEANA COMMON CULTURE», στο πλαίσιο του οποίου στοχεύει στην αύξηση του ελληνικού περιεχομένου στη Europeana και μάλιστα στις ανώτερες κατηγορίες περιεχομένου (3 και 4), σύμφωνα με τις παραπάνω συστάσεις.

Η συνεργασία μεταξύ κρατών μελών είναι καίριας σημασίας, όπως επισημαίνεται στην Έκθεση, για να συνεχιστεί η πρόοδος σε τομείς όπου οι ψηφιακές τεχνολογίες μπορούν να έχουν μετρήσιμο και σημαντικό αντίκτυπο στην κοινωνία και την οικονομία. Η Ευρώπη έχει μια πολύ πλούσια πολιτιστική κληρονομιά που ενσωματώνει το παρελθόν μας και δημιουργεί μια αίσθηση κοινής ιστορίας και ταυτότητας.

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός μπορεί να διαδραματίσει καίριο ρόλο στη διευκόλυνση των πολιτιστικών εμπειριών, στη δημιουργία νέας γνώσης, στη διαφύλαξη, τη χρήση και τη δημιουργική επανάχρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς χωρίς σύνορα.

Μάθετε Περισσότερα

• ΈΚΘΕΣΗ «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ: ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ, ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ & ΨΗΦΙΑΚΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ»
• ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ (2011/711 /ΕΕ)
• ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΩΝ ΔΙΑΤΡΙΒΩΝ
• ΥΠΗΡΕΣΙΑ EPUBLISHING EKT

Πηγή: ΕΚΤ