Η Βελανιδιά της Ραφήνας: μία αδικαιολόγητη απουσία από τον Κατάλογο των Μνημείων της Φύσης στην Ελλάδα

Μια βελανιδιά που έζησε ως νεαρό αρτίφυτρο την κατάκτηση της Αττικής από τους Φράγκους  (1205 μΧ) της Δ’  Σταυροφορίας (1204 μ.Χ), έζησε την άφιξη των διωκόμενων  Αθηναίων την εποχή του Χασεκή, έζησε και την άφιξη των προσφύγων από τη Μ. Ασία.

Έζησε την παραθεριστική ανάπτυξη των δεκαετιών του 1950, του 1960, του 1970.

ATTICAVOICE.GR

Έζησε και την κατασκευή ασφαλτοδρόμων, το διαρκές πήγαινε και έλα των λεωφορείων και τα σύγχρονα μποτιλιαρίσματα των αναχωρούντων ή άρτι αφιχθέντων, προς και από το λιμάνι της Ραφήνας.

Μία υπεραιωνόβια βελανιδιά που σήμερα ζει και την επικρεμάμενη απειλή για την ίδια και τη φυσιογνωμία του τόπου, σύμφωνα με το ATTICAVOICE.GR. Την απειλή της άμετρης και ισοπεδωτικής «ανάπτυξης» των ολίγων εις βάρος των πολλών (και της ίδιας βέβαια). Της μοναδικής ανάπτυξης που επαναλαμβάνεται στον τόπο. Της μη βιώσιμης. Της ακραία καταναλωτικής και σπάταλης σε ζωή, σε περιβάλλον και σε μέλλον.

Ας δούμε όμως το θαυμαστό αυτό δέντρο που στέκεται στην άκρη του δρόμου που οδηγεί στη Ραφήνα, με τρόπο τέτοιο που θα έλεγε κανείς πως βλέπει αυτόν τον γίγαντα να κλίνει το κεφάλι του από συστολή και ευγένεια, για να περάσουν τα αφεντικά του τόπου του,  με τα οχήματα τους, από μπροστά του.

Μία μακρολέπια δρυς

Η βελανιδιά της Ραφήνας, από τη μακροσκοπίκή εξέταση της, δείχνει πως ανήκει στο υποείδος της μακρολέπιας δρυός του είδους ithaburensis  (QUERCUS ITHABURENSIS SUBSP MACROLEPIS). Οι οξείες απολήξεις των λοβών των φύλλων της είναι καλό βοηθητικό στοιχείο κατάταξης του δέντρου.  Βέβαια, αν και τα δέντρα πρακτικά είναι φυσιολογικά άφθαρτα - αθάνατα, όταν φτάνουν στην ηλικία της συγκεκριμένης βελανιδιάς, είναι αρκετά πιθανές μικροπαραμορφώσεις των χαρακτηριστικών του κάθε είδους.

Από την επιτόπου εξέταση και μέτρηση των χαρακτηριστικών του δέντρου, καταγράφεται

Καθαρό ύψος κορμού (σημείο ανάπτυξης κλάδων):  90 cm

Σημειώνουμε πως η διάμετρος των κλάδων είναι αρκετά μεγαλύτερη από τη διάμετρο του κορμού πολλών άλλων ηλικιωμένων δέντρων στην Ελλάδα

Στηθαία περίπετρος  (στο 1,30 m): 9,10 m (ήτοι 910 εκατοστά! –Διάμετρος ) 2,90 μέτρα

Αν και η διακλάδωση ξεκινά κάτω από το στηθαίο ύψος του δέντρου, επιλέξαμε τον κάθετα αναπτυσσόμενο κλάδο για τη μέτρηση της στηθαίας διαμέτρουμ. Πιθανόν ο κορμός του δέντρου να είναι ένας από τους κεκλιμένους κλάδους, οπότε η στηθαία διάμετρος να ήταν ακόμα μεγαλύτερη

Περίμετρος κορμού  κάτω από τη διακλάδωση): 7,05 m

Περίμετρος καθαρού αδιακλάδωτου κορμού: 5,70 m

Εμβαδό προβολής κόμης δέντρου 706,50 τετραγωνικά μέτρα

Ακτίνα κόμηε: 15 m

Για να καταλάβουμε τι σημαίνουν οι παραπάνω μετρήσεις, ας δούμε τις διαστάσεις ενός από τα αρχαιότερα δέντρα της Ελλάδας και της Ευρώπης. Μία ποδισκοφόρο δρυ (Quercus pedinculata) που ζει στη Δεσκάτη Γρεβενών, δύο χιλιόμετρα από την πλατεία, εδώ και 1.300 χρόνια (φύτρωσε το 720 μ.Χ.), σύμφωνα με τη δενδροχρονολόγηση που εκτέλεσαν ειδικοί.

Η δρυς της Δεσκάτης

Έχει διάμετρο 2,25 μέτρα (Δρυς Ραφήνας 2,90)και

η περίμετρος του κορμού της, στο ύψους του στηθαίου, είναι 7,06 μέτρα (Δρυς Ραφήνας 9,10).

Βρίσκεται σε υψόμετρο 658 μέτρων και το ύψους της ξεπερνά τα είκοσι τρία μέτρα. (Δρυς Ραφήνας περίπου 14 μέτρα)

Το δένδρο, τόσο από το μέγεθος του κορμού του, όσο και από την παλαιότητά του, κίνησε το ενδιαφέρον του Δήμου Δεσκάτης. (σε αντίθεση με τη βελανιδιά της Ραφήνας).

Η σύγκριση με το μέγεθος ενός επίσημα δενδροχρονολογημένου ατόμου δρυός, έστω και άλλου είδους, δίνει μία πολύ καλή ιδέα για το που περίπου θα κινηθεί το αποτέλεσμα μίας  αντίστοιχης διαδικασίας στη Ραφήνα. Αυτό προϊδεάζει τον ενδιαφερόμενο, ακόμα και αν εκτός από το είδος του δέντρου, υπάρχει διαφορά και στις επικρατούσες κλιματικές συνθήκες, αλλά και επιβαρυντικοί στρεσογόνοι παράγοντες εις βάρος της Ραφηνιώτικης βελανιδιάς.

Μία άλλη περίπτωση, είναι η αιωνόβια δρυς (είδος Quercus petraea) στη Λόχμη Γρεβενών.

Η ηλικία της μετρήθηκε στα 870 έτη περίπου (με απόκλιση/τυπικό σφάλμα 30-50 έτη),

Το ύψος της είναι 24 m,

Η διάμετρος στο στηθαίο ύψος είναι  172 cm (1,72 m),

Η περίμετρος του  κορμού της στο στηθαίο ύψος είναι  540 cm (5,4 m),

Το ύψος έναρξης κόμης 3 m,

Το μήκος και πλάτος κόμης (προβολή) 23,5 m και 22,5 m αντίστοιχα.

Όλα δείχνουν πως η επίσημη βοτανική εξέταση, δενδροχρονολόγηση και αξιολόγηση της δρυός της Ραφήνας θα μας φέρει απέναντι σε ένα ακόμη μνημείου της Φύσης. Ενός μνημείου το οποίο αντιστέκεται στις πολλαπλές πιέσεις που δέχεται η περιοχή και γι΄ αυτό είναι ακόμα πιο αξιοθαύμαστο΄

Ο νόμος 1650/1986 άρθρο 18 αρχικά, αλλά και η αναθεώρηση του από τον Ν. 3937/2011 άρθρο 3, παράγραφος 5, εδάφιο β:

Ως προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί (Protected natural formations) χαρακτηρίζονται λειτουργικά τμήματα της φύσης ή μεμονωμένα δημιουργήματά της, που έχουν ιδιαίτερη επιστημονική, οικολογική, γεωλογική, γεωμορφολογική, ή αισθητική αξία ή συμβάλλουν στη διατήρηση των φυσικών διεργασιών και στην προστασία φυσικών πόρων, όπως δέντρα, συστάδες δέντρων και θάμνων, θαλάσσια, προστατευτική βλάστηση, παρόχθια και παράκτια βλάστηση, φυσικοί φράχτες, καταρράκτες, πηγές, φαράγγια, θίνες, ύφαλοι, σπηλιές, βράχοι, απολιθωμένα δάση, δέντρα ή τμήματά τους, παλαιοντολογικά ευρήματα, κοραλλιογενείς, γεωμορφολογικοί σχηματισμοί, γεώτοποι και οικότοποι προτεραιότητας κοινοτικού ενδιαφέροντος. Προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί που έχουν μνημειακό χαρακτήρα, χαρακτηρίζονται ειδικότερα ως διατηρητέα μνημεία της φύσης (Protected natural monuments). Ενέργειες ή δραστηριότητες που μπορούν να επιφέρουν καταστροφή, φθορά ή αλλοίωση των προστατευόμενων φυσικών σχηματισμών, όπως και των προστατευόμενων τοπίων ή των επί μέρους στοιχείων τους, απαγορεύονται, σύμφωνα με τις ειδικότερες ρυθμίσεις προστασίας της απόφασης χαρακτηρισμού.

Και όσο η βελανιδιά της Ραφήνας στέκεται ευγενικά και γεμάτη συστολή και βλέπει τους αιώνες και ανθρώπους να περνούν από μπροστά της, περιμένει μί ακίνηση και από εμάς. Μία κίνηση αγάπης, μία κίνηση προστασίας του πολύτιμου αυτού φυσικού αποθέματις.

Πηγή: ATTICAVOICE.GR, με περισσότερες φωτογραφίες.