Τα Φύκια και οι Αμμοθίνες δεν είναι ο εχθρός στις Παραλίες μας. Της Ράνιας Τζωράκη και του Κώστα Καλαμποκίδη

‘Τα Φύκια και οι Αμμοθίνες δεν είναι ο εχθρός στις Παραλίες μας’, άρθρο της Ράνιας Τζωράκη και του Κώστα Καλαμποκίδη που δημοσιεύτηκε στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. H Ράνια Τζωράκη είναι καθηγήτρια Διαχείρισης Παρακτίου Περιβάλλοντος στο Τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και ο Κώστας Καλαμποκίδης είναι καθηγητής Φυσικών Καταστροφών στο Τμήμα Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

 

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ - Το πιο γνωστό φυτό που φυτρώνει στις αμμοθίνες είναι το κρινάκι της θάλασσας (Pancratium maritimum) ή Παγκράτιο το παράλιο, που το αποκαλούν και «κρινάκι της Παναγίας».

Αυτές τις ημέρες με το άνοιγμα των παραλιών παρατηρούμε να χρησιμοποιούνται βαριά μηχανήματα, μπουλντόζες και μικρά ερπυστριοφόρα για την απομάκρυνση βλάστησης και φυκιών, την «αποψιλωτική» ισοπέδωση της άμμου, την απομάκρυνση των αμμοθινών (αμμόλοφοι) και την εγκατάσταση των βάσεων των ομπρελών και των άλλων προσωρινών κατασκευών.

Γιατί όμως δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε βαριά μηχανήματα για τον καθαρισμό των παραλιών;
Στις παραλίες σχηματίζονται οι «χαμηλά κινούμενες αμμοθίνες» που μπορούν να φτάσουν στο ύψος μέχρι και 3 μέτρα και τις συναντάμε πολύ κοντά στη θάλασσα. Οι αμμοθίνες παίζουν τεράστιο ρυθμιστικό ρόλο τόσο στην προστασία από τη διάβρωση της παραλίας, συγκρατώντας την άμμο (από τη δράση του ανέμου και των κυμάτων), όσο και στην οικολογική ισορροπία του παράκτιου οικοσυστήματος. Οι αμμοθίνες δημιουργούν ενδιαιτήματα για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και χαρακτηρίζονται από μία μεγάλη ποικιλία φυτών, τα οποία είναι προσαρμοσμένα στο αμμώδες έδαφος και στη θαλασσινή αρμύρα, ενώ παράλληλα φιλοξενείται και ανάλογη πανίδα. Επομένως, η εξαφάνιση των αμμοθινών σημαίνει την εξαφάνιση και των φυτών ή των ζώων που φιλοξενούν.

Η χρήση βαριών μηχανημάτων για την απομάκρυνση των φυκιών και της άλλης βλάστησης από την παραλία έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή των αμμοθινών, τη συμπίεση της άμμου και συνεπώς τον θάνατο ζώων που συμβιούν κάτω από την άμμο (σαλιγκάρια, σαύρες κλπ.).

Ποια χαρακτηριστικά φυτά φυτρώνουν στις αμμοθίνες;
Το πιο γνωστό φυτό είναι το κρινάκι της θάλασσας (Pancratium maritimum) ή Παγκράτιο το παράλιο, που το αποκαλούν και «κρινάκι της Παναγίας», γιατί τα άνθη του μυρίζουν τον Δεκαπενταύγουστο. Το κρινάκι αυτό είναι γνωστό από τις υπέροχες τοιχογραφίες στο παλάτι της Κνωσού της Κρήτης και στη Σαντορίνη. Επίσης στις αμμοθίνες αναπτύσσεται η καμπανέλα (Calystegia sοldanella), με τα άνθη της που μοιάζουν με ροζ μικρά χωνιά, η Αμμόφιλα και η Αγκαθιά, το θαλασσόκεδρο (Juniperus oxykedrus ssp Marcocarpa), ένα σπάνιο θαμνώδες φυτό (στην παραλία της Ελαφονήσου). Εκτός από τα καθαρά αμμόφιλα είδη, πάνω στις αμμοθίνες μπορεί να βρουν γόνιμο χώρο για να αναπτυχθούν και άλλα φυτά, όπως παπαρούνες, ή και τα γνωστά Αμάραντα στην παραλία των Βατερών της Λέσβου.

Να προστεθούν και τα γνωστά αλμυρίκια (ή αλμυρείχια σε τοπικές διαλέκτους), δενδρώδης βλάστηση που φύεται στα άκρα της αμμουδιάς και προστατεύει ανθρώπους και έδαφος από τον ήλιο και τη νοτιά (και χρειάζεται βέβαια κατάλληλη καλλιεργητική αποκλάδωση/ αραίωση κάθε χρόνο).

Ποια χαρακτηριστικά ζώα συμβιώνουν στις αμμοθίνες;
Στις αμμοθίνες βρίσκουν καταφύγιο και τροφή και αρκετά ζώα, γεννούν τα αυγά τους διάφορα πουλιά, κυκλοφορούν σαύρες κι άλλα ερπετά. Μικροσκοπικά σκουλήκια και βακτήρια ζουν προσκολλημένα στους κόκκους της άμμου. Επίσης στις αμμοθίνες απαντάται μεγάλος αριθμός εντόμων, σαλιγκαριών και ερπετών (π.χ. σαύρες, σκαθάρια, μύγες). Οι περισσότεροι ζωικοί οργανισμοί των αμμοθινών σκάβουν την άμμο και ζουν σε υπόγειες φωλιές για να αποφύγουν την ξηρασία ή ζουν στην περιοχή της αμμουδιάς που είναι πιο κοντά στη θάλασσα (ζώνη διαβροχής), ώστε να βρέχονται από τα κύματα. Πολλά πουλιά (κορυδαλλοί, χαραδριοί, γλάροι κ.α.) επισκέπτονται τις θίνες για την αναζήτηση της τροφής τους και την ωοτοκία.

Ποιοι γεννάνε τα αυγά τους στις αμμώδεις παραλίες;
Σε παραλίες με αμμοθίνες βγαίνουν τη θερινή περίοδο, για να γεννήσουν τα αυγά τους, οι θαλάσσιες χελώνες (Caretta caretta) (π.χ. στον Πλατανιά της Κρήτης). Εκτός από τις θαλασσοχελώνες, τα ερπετά που συμβιώνουν στις αμμοθίνες είναι το κροκοδειλάκι - σαύρα (Stellagama stellio) στο ανατολικό Αιγαίο (Ικαρία, Λέσβο), ο τυφλίτης (Pseudopus apodus) σχεδόν σε όλο το Αιγαίο, το λιακόνι (Chalcides ocellatus) στην Κρήτη κ.α.

Τέλος, στις απομονωμένες αμμοθίνες των λουρονησίδων (μία μακριά και πολύ στενή λωρίδα άμμου), όταν δεν πλησιάζουν άνθρωποι, γεννούν τα αυγά τους γλαρόνια, καλαμοκανάδες, στρειδοφάγοι και άλλα υδρόβια πουλιά. Τα αυγά αυτών των πουλιών έχουν μορφή, σχήματα και χρώματα που τα καθιστούν δυσδιάκριτα, καθώς ανακατεύονται με την άμμο και με τον τρόπο αυτό προστατεύονται από τους υπόλοιπους θηρευτές.

Τι πρέπει να προσέχουμε στις παραλίες κολύμβησης;
Οι αμμοθίνες έχουν συρρικνωθεί σημαντικά λόγω της αλλαγής του κλίματος και  δυστυχώς κινδυνεύουν από την ανθρώπινη επέμβαση. Η πυκνή οικοδόμηση των παραλιών και οι διάφορες χρήσεις, όπως τα υπαίθρια, αυτοσχέδια μπαράκια και καντίνες, οι ομπρέλες και οι ξαπλώστρες, και κάθε είδους θαλάσσιες αθλητικές δραστηριότητες τις απειλούν.

Τελικά ο εχθρός στις παραλίες μας δεν είναι τα αλμυρίκια και οι αμμοθίνες και δεν θα πρέπει να απομακρύνονται. Αυτά μακροπρόθεσμα μας προστατεύουν από την διάβρωση και αποτελούν δείκτη περιβαλλοντικής ποιότητας, και «διαφημίζουν» την παραλία μας ότι έχει «άριστη ποιότητα». Για αυτό τον λόγο θα πρέπει να τα προστατεύουμε και να τα συντηρούμε. Ο εχθρός είναι η πλαστική ρύπανση και η μόλυνση της θάλασσας από αστικά απόβλητα. Γενικά θα πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για τη βελτίωση της απόδοσης των βιολογικών καθαρισμών και την αποφυγή της ρίψης βοθρολυμάτων και άλλων ρύπων στη θάλασσα (π.χ. τιμές των εντερόκοκκων και άλλων μικροβίων εάν παρουσιάζονται αυξημένες στις παραλίες, στους κόλπους και στις εκβολές των χειμάρρων ή των ποταμιών υποβαθμίζουν την ποιότητα των υδάτων κολύμβησης). Επίσης, θα πρέπει να γίνεται σωστή χρήση και ορθολογική διαχείριση των κάδων απορριμμάτων/ σκουπιδιών και ανακύκλωσης στο παράκτιο περιβάλλον από τους πολίτες και τους τοπικούς φορείς.

Πηγή: Ράνια Τζωράκη και Κώστας Καλαμποκίδης - ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ