Το Θέατρο στα Μνημεία ως μια δημοκρατική πράξη. Της Στέλλας Χαραμή

Η εμπειρία παρακολούθησης δύο δρώμενων του Εθνικού Θεάτρου στο πλαίσιο του προγράμματος «’Ολη η Ελλάδα, ένας πολιτισμός» απέκτησε μιαν άλλη βαρύτητα. Άρθρο της ΣΤΕΛΛΑΣ ΧΑΡΑΜΗ

 

 

Έχει βρέξει, πολύ. Το χώμα είναι νοτισμένο και τα χαλίκια γυαλίζουν κάπως. Η θάλασσα έχει εκείνο το χαρακτηριστικό, μετά την καταιγίδα, ασημί χρώμα. Ο ουρανός είναι ήρεμος και ξαναβρίσκει το γαλάζιο του χρώμα. Μέχρι πέρυσι, αν σε ρωτούσαν γιατί είσαι εκεί, θα απαντούσες πως έχεις πάει θέατρο. Φέτος, όχι μόνο. Φέτος, έχεις βγει έξω.

 

Η αξία του έξω

Στα ερείπια του ΑΡΧΑΙΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΤΟΥ ΘΟΡΙΚΟΥ, στο ύψωμα ενός λόφου (του λόφου Βελατούρι) στις παρυφές του Λαυρίου,  ένα θεατρικό δρώμενο σε προτρέπει να βρεις την ομορφιά και την υψηλή αξία του «έξω». Ίσως αν δεν είχε μεσολαβήσει το lockdown (κι αν το σενάριο του δεν είναι μια πιθανότητα στον άμεσο χρονικό ορίζοντα) να μην αξιολογούσες αυτήν την εμπειρία με την ίδια ένταση. Όμως τώρα, το θέατρο, ο πνευματικός λόγος του, η πολύτιμη κοινωνική συναναστροφή που προϋποθέτει, ταιριασμένη με το τοπίο και με το φυσικό φως, σε αναγκάζουν σε μια διαδικασία επανεκτίμησης τους. Σπουδαία αγαθά και τώρα σπουδαιότερα.

Πέντε ωραίοι ηθοποιοί (ΆΓΓΕΛΟΣ ΜΠΟΥΡΑΣ, Αλεξάνδρα Αϊδίνη, ΜΑΝΟΣ ΒΑΒΑΔΑΚΗΣ, Κώστας Κοράκης, Κατερίνα Πατσιάνη) αφηγούνται στην «Αθηναίων Πολιτεία» την περιπέτεια εγκαθίδρυσης της αθηναϊκής δημοκρατίας: Από την τυραννία και την δουλεία στα τολμηρά νομοθετικά μέτρα του Σόλωνα που ξεκίνησαν να οικοδομούν ένα ευνομούμενο κράτος. Η διαδρομή αυτή κορυφώνεται τον 6ο αιώνα π.Χ., και χάρη στην ευφυή ματιά του σκηνοθέτη του δρωμένου ΒΑΣΙΛΗ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ συνδέεται με ένα ακόμα τεράστιο κεφάλαιο στην μακραίωνη περιπέτεια της ελληνικής δημοκρατίας: Την απελευθέρωση της χώρας από τους Τούρκους. Ο Παπαβασιλείου, άλλωστε, θεωρεί (σε ελεύθερη απόδοση) πως το ελληνικό κράτος είναι ακόμα νεογέννητο και ως τέτοιο πάσχει από βρεφικές ασθένειες.

Το θέατρο, η κοινωνική συναναστροφή, ο πνευματικός λόγος του, η συνομιλία του με τον δημόσιο χώρο – πόσω μάλλον ένα δημόσιο χώρο αποτύπωμα ακμής – είναι εκπεφρασμένες όψεις δημοκρατίας. Με λίγα λόγια, το να βγαίνεις έξω, να είσαι έξω για το θέατρο είναι μια μικρή δημοκρατική γιορτή. Ακόμα κι αν αυτή αναμετράται ασυνείδητα κι ενοχικά με το αρχαίο μέγεθος της.

 

Συλλογικό φαντασιακό

Κι αναμετρήθηκε ξανά, λίγες ημέρες νωρίτερα, στο ΛΥΚΕΙΟ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ. Τόπο φιλοξενίας για ένα άλλο θεατρικό δρώμενο (κι αυτό σε παραγωγή του Εθνικού θεάτρου), τα «Σπουδαία ερείπια»: Τις εντυπώσεις ξένων περιηγητών από τους τόπους και τους ανθρώπους της προεπαναστατικής Ελλάδας· μιας χώρας που η σπουδαιότητα της επιζούσε μόνο στο φαντασιακό τους. Το δημοκρατικό θάμπος μιας άλλης Ελλάδας, τους είχε οδηγήσει σε χώρους σαν αυτόν.

Σκέφτεσαι πως, κατά το διάστημα του κατ’ οίκον περιορισμού, το συλλογικό μας φαντασιακό έτρεφε ένα συγγενές (τρόπον τινά) ιδεώδες: Η αξία του έξω, του ελεύθερου, ανεμπόδιστου βιώματος του «έξω»· ένα ιδανικό – αντανάκλασης δημοκρατίας.

 

Η επανατοποθέτηση του θεατή

Σε μια συγκυρία που η εφαρμοσμένη δημοκρατία δοκιμάζει συνεχώς τις αντοχές και την ευθραυστότητα της, η επανατοθέτηση σου ως θεατής στα αρχαία ερείπια φιλοσοφικού στοχασμού είναι μια ευκαιρία να εμψυχώσεις το δημοκρατικό σου σθένος. «Και η Αθήνα έβγαινε από τον τάφο» σημειώνεται σε κάποια από τις εντυπώσεις των ταξιδευτών του 19ου αιώνα, όταν η πόλη πρωταγωνιστούσε στη σύσταση του νέου ελληνικού κράτους.

Σουρουπώνει. Το δεντρολίβανο και το θυμάρι που μοσχοβολάνε στο Λύκειο του Αριστοτέλη – αυτό το σχολείο πανεπιστημονικής μόρφωσης – μοιάζουν με μικρές, ακούσιες αφορμές για την προσωπική δημοκρατική αναγέννηση του καθένα. Το θεατρικό δρώμενο (σε σκηνοθεσία της ΝΑΤΑΣΑΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΗ) σε έχει καλέσει να βρεθείς στον κατάλληλο χώρο. Η υπόλοιπη δουλειά είναι εξ ολοκλήρου ατομική υπόθεση.

Οι δύο παραστάσεις του Εθνικού θεάτρου συμπεριλαμβάνονται στο νεόκοπο θεσμό του ΥΠΠΟ «’Ολη η Ελλάδα, ένας πολιτισμός» που λοιδωρήθηκε για ποικίλους λόγους. Και μόνο για την συνύπαρξη και τον συγχρωτισμό στο δημόσιο έχει νόημα να επανεκτιμηθεί.

 

Στην φωτογραφία: Ελευθερία Παγκάλου, Αινείας Τσαμάτης, Βασίλης Παπαδημητρίου, Δήμητρα Χαριτοπούλου, Νατάσα Σφενδυλάκη και Πάρις Θωμόπουλος στα «Σπουδαία ερείπια».

 

Πηγή: ΣΤΕΛΛΑ ΧΑΡΑΜΗ  , MONOPOLI