Η Αστυπαλιά δείχνει τον δρόμο για το μέλλον. Της Βασιλικής Γραμματικογιάννη

Τομή στον τρόπο που διεξάγεται η δημόσια συζήτηση αποτέλεσε το συνέδριο που οργάνωσε η ECOCITY με τον Δήμο Αστυπάλαιας. ● Κάτοικοι, επιστήμονες και φορείς είχαν τη δυνατότητα να συζητήσουν τη μετάβαση σε ένα διαφορετικό μοντέλο. ● Ενα μοντέλο που θα εξασφαλίζει ενεργειακή αυτάρκεια στο νησί. Που θα διαχειρίζεται τα απορρίμματά του με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας. Της Βασιλικής Γραμματικογιάννη, από την ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ της ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ.

 

Το 2020 είναι η χρονιά που ο κόσμος άρχισε να συνειδητοποιεί ότι η κλιματική αλλαγή δεν είναι αστείο. Δεν είναι απλώς μια αλλαγή του κλίματος. Είναι μια σειρά καταστροφών που αλλάζουν τον τόπο γύρω μας. Που αλλάζουν τη γεωγραφία. Πότε οι προειδοποιήσεις της Πολιτικής Προστασίας μάς καλούσαν να εγκαταλείψουμε τα σπίτια μας, όπως έγινε τώρα με τον «Ιανό»; Πότε περνούσαν τυφώνες από την Ελλάδα;

Η κλιματική αλλαγή συμβαίνει γρηγορότερα απ’ όσο πιστεύαμε. Συμβαίνει τώρα, μπροστά στα μάτια μας. Και όπως λέει η Γκρέτα Τούνμπεργκ, η μικρή Σουηδή ακτιβίστρια, «δεν μπορούμε να λύσουμε μια κρίση αν δεν την αντιμετωπίσουμε ως κρίση. Και εάν οι λύσεις μέσα στο σύστημα είναι αδύνατο να βρεθούν, τότε ίσως πρέπει να αλλάξουμε το ίδιο το σύστημα». Πράγματι, αυτό πρέπει να κάνουμε. Για να το κάνουμε όμως πρέπει να επανασχεδιάσουμε τον κόσμο μας. Και για να πετύχει η προσπάθεια, πρέπει να το κάνουμε συλλογικά.

Σε αυτή την κατεύθυνση ο Δήμος Αστυπάλαιας σε συνεργασία με την Περιβαλλοντική Οργάνωση ECOCITY υλοποίησαν το πρώτο «Οικολογικό Τριήμερο στην Αστυπάλαια». Ενα συνέδριο που διακατεχόταν από μια συλλογική λαχτάρα να χτιστούν οι καινούργιες δομές του μέλλοντος στην πεταλούδα του Αιγαίου. Που συζήτησε τη μετάβαση σε ένα διαφορετικό μοντέλο ζωής. Ενα μοντέλο που θα εξασφαλίζει ενεργειακή αυτάρκεια στο νησί, που θα δημιουργεί δομές εναλλακτικού τουρισμού με οικολογική μετακίνηση κατοίκων και επισκεπτών.

Ενα καθαρό νησί που θα διαχειρίζεται τα απορρίμματά του με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας. Αυτό το μοντέλο υποστήριξε με σθένος σε όλες του τις ομιλίες ο δήμαρχος Αστυπάλαιας, Νικόλαος Κομηνέας. «Θέλουμε να κάνουμε την Αστυπάλαια πρότυπο νησί βιώσιμης ανάπτυξης. Αυτό το συνέδριο έχει ως στόχο να ανοίξει τον διάλογο με την κοινωνία. Πρόκειται για ένα πρωτοπόρο συνέδριο που ξεκινάει από κάτω προς τα πάνω. Ενα συνέδριο που δεν έχει ξαναγίνει στην Ελλάδα» θα πει στην εναρκτήρια ομιλία του ο κ. Κομηνέας.

 

Για την αιολική ενέργεια εξαφανίζονται και... κάτοικοι

Στην πρώτη βόλτα στη χώρα της Αστυπαλιάς έμεινα για ώρα και θαύμαζα τη θέα. Τους ανεμόμυλους, τα σπίτια, και από πάνω το κάστρο με τον τρούλο της Παναγιάς να ξεχωρίζει. Αρμονία και δέος. Γι’ αυτά που έπλασε η φύση, γι’ αυτά που δημιούργησε ο άνθρωπος. Ανεμόμυλοι χτισμένοι αρμονικά ο ένας δίπλα στον άλλο, έγιναν πηγή ζωής για την κοινωνία και στολίδι για το τοπίο. Και τους αγκάλιασαν και οι δυο. Και με έναν διαφορετικό τρόπο οι ανεμόμυλοι εξακολουθούν και σήμερα να συνεισφέρουν στην οικονομία και την ομορφιά του νησιού.

Πηγή ζωής ο άνεμος για τον ιδιαίτερο αυτό τόπο. Θα είναι όμως και στο μέλλον έτσι; Ή η ευλογία θα γίνει κατάρα και καταστροφή; «Παραλάβαμε νησί, δεν θα παραδώσουμε βιομηχανική περιοχή» θα πει ο Βλάσσης Λαπατάς, επικεφαλής του συνδυασμού «Μαζί μπροστά για την Αστυπαλιά», για τις 70 ανεμογεννήτριες που σχεδιάζονται για το νησί της Αστυπάλαιας.

Ανοίγοντας την πρώτη ενότητα του συνεδρίου του ECOCITY, που αφορούσε τα υπέρ και τα κατά των ανεμογεννητριών, ενώ παράλληλα διερευνούσε και το σχέδιο της εγκατάστασης ανεμογεννητριών στο Νότιο Αιγαίο, η κ. Χριστιάνα Πειρασμάκη, μέλος του Δ.Σ. του ECOCITY, το χαρακτήρισε ως «πολυδιάστατο γεγονός που έχει ως στόχο να εμπλέξει και να κινητοποιήσει τους πολίτες ώστε μαζί με τη δημοτική αρχή αλλά και την κεντρική εξουσία να συνδιαμορφώσουν τις πολιτικές που θα καθορίσουν το μέλλον τους».

Ενα μέλλον που καθορίστηκε από άλλους χωρίς να ρωτηθούν οι κάτοικοι. Το μόνιμο πρόβλημα που δημιουργεί τις κοινωνικές αντιδράσεις στη χώρα μας. «Στην Αστυπάλαια σχεδιάζονται 48 ανεμογεννήτριες ισχύος 110,4 MW στο δυτικό κομμάτι και άλλες 22 στο ανατολικό, οι οποίες δεν έχουν λάβει άδεια καθώς βρίσκονται υπό αξιολόγηση» θα πει σε έκτακτο δημοτικό συμβούλιο που έγινε στην Αστυπάλαια λίγες μέρες πριν από το συνέδριο η επικεφαλής της παράταξης «Μαζί μπορούμε», Μαρία Καμπούρη.

Ομως δεν είναι μόνο το νησί της Αστυπάλαιας που θα μετατραπεί σε μπαταρία του Αιγαίου. Αλλες 106 ανεμογεννήτριες σχεδιάζεται να εγκατασταθούν σε 14 νησίδες του Νότιου Αιγαίου, μετατρέποντας τα Γκαλαπάγκος της Ελλάδας σε βιομηχανική περιοχή.

Στο θέμα αυτό αναφέρθηκε μεταξύ άλλων η κ. Μαργαρίτα Καραβασίλη, μέλος του ECOCITY και πρώην γ.γ. του ΥΠΕΝ. «Το υπό εξέταση έργο αποτελείται από τρεις αιολικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας συνολικής ισχύος 486 MW. Ο επενδυτής σχεδιάζει την εγκατάσταση συνολικά 106 ανεμογεννητριών στις νησίδες Κούνουποι, Σύρνα, Πλακίδα, Μεσονήσι, Μεγάλο Σοφράνο, Παχεία Ανάφης, Μακρά, Λιάδι, Κίναρος, Λέβιθα, Οφιδούσσα, Κανδελιούσσα, Περγούσσα, Παχειά Νισύρου των περιφερειακών ενοτήτων Καλύμνου, Θήρας και Κω της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου» είπε η κ. Καραβασίλη, ενώ αναφέρθηκε και στα συνοδά έργα που περιλαμβάνουν την «κατασκευή 14 λιμενικών έργων, κατοικιών και άλλων χώρων για τους εργαζόμενους, βιολογικών καθαρισμών αστικών λυμάτων, δεξαμενές καυσίμων και άλλες υποδομές».

«Ενα πρωτοφανές περιβαλλοντικό έγκλημα, αφού για πρώτη φορά ένα ενεργειακό έργο σχεδιάζεται εντός του πυρήνα αυστηρά προστατευόμενων περιοχών» θα πει εκπρόσωπος της «Κίνησης για την Προστασία των Νησίδων». Αλλωστε αυτός είναι και ο λόγος της αρνητικής γνωμοδότησης για την εν λόγω επένδυση από τη Διεύθυνση Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας-Τμήμα Προστατευόμενων Περιοχών του ΥΠΕΝ.

«Θεωρούμε ότι η υπό εξέταση επένδυση, εφόσον υλοποιηθεί, είναι πιθανόν να αλλοιώσει οριστικά και μη αναστρέψιμα το αδιατάρακτο των νησίδων, καταστρέφοντας αμετάκλητα τα προστατευόμενα οικοσυστήματα και εκδιώκοντας τα είδη της ορνιθοπανίδας, αίροντας ουσιαστικά το καθεστώς προστασίας και τους λόγους ένταξης αυτών των περιοχών στο Δίκτυο NATURA 2000», γνωμοδοτούσε λίγους μήνες πριν η αρμόδια υπηρεσία του ΥΠΕΝ.

Στην ανάγκη απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα αναφέρθηκαν τόσο ο γενικός διευθυντής της Ελληνικής Επιστημονικής Ενωσης Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ), Παναγιώτης Παπασταματίου, όσο και ο διευθυντής του Τομέα Αιολικής Ενέργειας του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ), Νικόλαος Στεφανάτος.

Ο κ. Στεφανάτος παρουσίασε όλες τις διαθέσιμες τεχνολογίες Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, όπως η ηλιακή ενέργεια, η κυματική, η βιομάζα, η υδραυλική, η παλιρροϊκή και η γεωθερμία, λέγοντας ότι «κάθε χώρα του πλανήτη μπορεί να καλύψει το σύνολο των ενεργειακών αναγκών της από ΑΠΕ με τη διαθέσιμη τεχνολογία».

Αποψη που συμμερίζεται και η τοπική κοινωνία, όπως εκφράστηκε από τον δήμαρχο Αστυπάλαιας, Νικόλαο Κομηνέα. «Η Αστυπάλαια είναι ένας τόπος αμόλυντος και έτσι πρέπει να παραμείνει.

Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης δεν θα πρέπει να είναι εις βάρος της βιοποικιλότητας και της σπάνιας ορνιθοπανίδας της Αστυπάλαιας και των νησίδων της» θα πει ο κ. Κομηνέας, που δεν διαφωνεί με τις ΑΠΕ αλλά με τις ΒΑΠΕ. «Ζούμε σε μια εποχή που οι ΑΠΕ μικρής κλίμακας και μεγάλης απόδοσης βρίσκονται στο απόγειό τους παγκοσμίως και εμείς επιμένουμε να εφαρμόσουμε τεχνολογίες που ανήκουν στο παρελθόν αλλά ακόμα παράγουν υψηλό κέρδος για τους μεγάλους επενδυτές και κατασκευαστές» θα πει η Αναστασία Μήλιου από την περιβαλλοντική οργάνωση ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ.

Την παράμετρο του εκτοπισμού των κατοίκων από τις νησίδες Λέβιθα και Κίναρο, ώστε να διευκολυνθούν οι εταιρείες ανεμογεννητριών, ανέδειξε ο εκπρόσωπος του «Κινήματος για την Προστασία των Νησίδων». Απευθυνόμενος στον υφυπουργό Τουρισμού, Μάνο Κόνσολα, είπε: «Οι κάτοικοι αυτοί απειλούνται με οριστικό εκτοπισμό, μέσω μιας μεθοδευμένης διαδικασίας που διαρκεί χρόνια. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν απογράφτηκαν για πρώτη φορά το 2011, παρά τις εκκλήσεις τους, ώστε τα νησιά να παρουσιαστούν ως ακατοίκητα και να παραχωρηθούν ολοκληρωτικά στην εταιρεία του αιολικού. Ο Δήμος Λέρου μάλιστα, που έχει τη νομή των Λεβίθων, χαρακτηρίζει τους κατοίκους ως καταπατητές και ζητά τη διοικητική τους αποβολή απ’ αυτά».

Ο κ. Κόνσολας στο παρελθόν είχε υποβάλει σχετική ερώτηση στη Βουλή για το θέμα. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι δραστηριότητες των κατοίκων αυτών των νησίδων μπορούν να γίνουν και ένα εξαιρετικό παράδειγμα οικολογικού τουρισμού.

 

Στη σκιά της πανδημίας 

Αναζητώντας νέο μοντέλο τουρισμού

Αν υπάρχει ένα μήνυμα που έπρεπε να έχουμε πάρει αυτή τη χρονιά είναι ότι η ζωή μας δεν πρόκειται να επιστρέψει στην κανονικότητα. Στο μέλλον όλα θα είναι διαφορετικά. Ακόμη και η ναυαρχίδα της οικονομίας μας, ο τουρισμός. Δεν είναι μόνο η πανδημία που θα αλλάξει το τοπίο στον τουρισμό, αλλά και οι τουριστικές περιοχές που θα πλήττονται από φυσικές καταστροφές.

Οι δουλειές που θα χάνονται. Φέτος πήραμε μια μικρή γεύση. Το έχουμε όμως αντιληφθεί; Δεν είμαι και τόσο σίγουρη, γι’ αυτό η ομιλία του υφυπουργού Τουρισμού, Μάνου Κόνσολα, στο συνέδριο του ECOCITY, ήταν μια πολύ, μα πολύ ευχάριστη έκπληξη.

«Η πανδημία αφήνει το σημάδι της» θα πει ο κ. Κόνσολας, που μίλησε για την κατάρρευση του τουριστικού μοντέλου και για την ανάγκη αναζήτησης ενός νέου βιώσιμου τουριστικού προτύπου. «Το μοντέλο του μαζικού τουρισμού έχει φτάσει στο απόγειο της ανάπτυξής του και θα πρέπει να αναζητήσουμε ένα νέο μοντέλο που να λαμβάνει υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε τόπου, της κάθε περιοχής» είπε ο κ. Κόνσολας, ενώ ξεδίπλωσε το όραμά του για να ξαναδούμε την ανάπτυξη αναπτυξιακά και όχι καταστροφικά. Για «πολυκεντρική τουριστική ανάπτυξη», μίλησε ο υφυπουργός Τουρισμού, «όπου ο κάθε τόπος θα έχει το δικό του αυτόνομο και πρωτότυπο αναπτυξιακό μοντέλο».

«Το 2021 θα είναι μια δύσκολη χρονιά για τον τουρισμό. Χρειαζόμαστε ένα νέο αφήγημα που να ανταποκρίνεται στο μέλλον. Που να επενδύει στην ποιότητα. Που να δημιουργεί μια πράσινη τουριστική οικονομία» είπε ο κ. Κόνσολας, ανακοινώνοντας πρόγραμμα «Εξοικονομώ», ύψους 600 εκατομμυρίων ευρώ, για την ανάπτυξη πράσινων υποδομών για τον τουρισμό.

Το νησί της Αστυπάλαιας, που δεν έχει αλλοιωθεί από τη μονοκαλλιέργεια του μαζικού τουρισμού, πιστεύει βαθιά ο υφυπουργός Τουρισμού ότι μπορεί να αποτελέσει πρότυπο παράδειγμα βιώσιμου τουρισμού που να συνδυάζει τον τουρισμό με τον πρωτογενή τομέα και να ενισχύει τη σύμπραξη αλιέων και κτηνοτρόφων με τους επαγγελματίες του τουρισμού.

 

Κυκλική οικονομία και βιώσιμη μετακίνηση

«Το ECOCITY που οργάνωσε το τριήμερο συνέδριο στην Αστυπάλαια είχε ως στόχο να σας φέρει ένα ανατρεπτικό μήνυμα για τις πόλεις που ευαγγελίζεται ο κόσμος σήμερα. Για πόλεις καθαρές, με λίγα αυτοκίνητα, με ανθρώπους που περπατούν περισσότερο. Για πόλεις με ποιότητα ζωής» θα πει ο καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και μέλος του Δ.Σ. του ECOCITY, Θάνος Βλαστός. «Ειρηνικός τρόπος που δεν σκοτώνει» θα πει στη διαδικτυακή σύνδεση ο κ. Βλαστός για τη βιώσιμη μετακίνηση. Που δεν σκοτώνει όχι μόνο τους ανθρώπους αλλά ούτε και τον πλανήτη.

Φυσικά, σε ένα μικρό μέρος σαν την Αστυπάλαια είναι πολύ πιο εύκολο να ξεκινήσει και να εφαρμοστεί η βιώσιμη μετακίνηση. «Οι στενοί δρόμοι της Αστυπάλαιας είναι ακατάλληλοι για τα αυτοκίνητα» λέει ο κ. Βλαστός, προτρέποντας τους κατοίκους να στραφούν σε μέσα όπως το ηλεκτρικό ποδήλατο που μπορεί να ανέβει στις ανηφόρες της Αστυπαλιάς χωρίς δυσκολία. «Στραφείτε σε μέσα μικρά που χωράνε στους δρόμους. Το μέρος είναι αυτό που καθορίζει τα μέσα μετακίνησης και όχι το αντίθετο».

Για τον τρίτο πυλώνα της βιώσιμης ανάπτυξης που στηρίζεται στην κυκλική οικονομία και συζητήθηκε διεξοδικά στη διάρκεια του τριήμερου συνεδρίου ο δήμαρχος Αστυπάλαιας, Νικόλαος Κομηνέας, θα πει: «Το θέμα της κυκλικής οικονομίας είναι ένα κρίσιμο θέμα που αντιμετωπίζουμε στην Αστυπάλαια και έχει να κάνει με τον τρόπο ζωής μας και την καθημερινή μας συμπεριφορά». Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε ο κ. Γεώργιος Ηλιόπουλος, χημικός μηχανικός και αντιπρόεδρος του Δ.Σ. της Ελληνικής Ενωσης Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΕΔΣΑ), 800 τόνοι απορριμμάτων παράγονται τον χρόνο στην Αστυπάλαια.

Αναφερόμενος στον ρόλο της κοινωνίας για να αντιμετωπιστεί η πρόκληση της ορθής διαχείρισης, ο κ. Ηλιόπουλος είπε πως «οι τοπικές επιχειρήσεις εστίασης μπορούν να συμβάλουν συλλέγοντας χωριστά τα απόβλητα τροφίμων και κάνοντας κομποστοποίηση», ενώ για το θέμα της πρόληψης δημιουργίας απορριμμάτων μίλησε για «βιωματικές δράσεις στα σχολεία ώστε τα παιδιά να τις μεταφέρουν και στο σπίτι συμβάλλοντας στην αλλαγή νοοτροπιών».

«Είναι τεράστια η πρόκληση προκειμένου να μειώσουμε τα επόμενα δέκα χρόνια κατά 55% τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα» ανέφερε μεταξύ άλλων σε διαδικτυακή παρέμβαση ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Πέτρος Κόκκαλης, ενώ παράλληλα ενημέρωσε για τον πρώτο ευρωπαϊκό κλιματικό νόμο. «Αναμένονται τεράστιες αλλαγές για την κοινωνία και την οικονομία, με οδηγό την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία» είπε ο ευρωβουλευτής, επισημαίνοντας τη δυναμική που αναπτύσσεται σε πράσινες επενδύσεις και πολιτικές, μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης της Ε.Ε.

Ο πρόεδρος του ECOCITY, Κώστας Βαφειάδης, κλείνοντας τις εργασίες του τριήμερου συνεδρίου, θα πει: «Ηρθαμε να ακούσουμε τη φωνή των κατοίκων, οι οποίοι μπορούν και πρέπει να συνδιαμορφώσουν τις τελικές αποφάσεις. Τα αποτελέσματα του συνεδρίου μπορούν να οδηγήσουν μια καλά ενημερωμένη κοινωνία στη διαμόρφωση του μέλλοντός της». Και δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω απολύτως μαζί του. Βρισκόμαστε σε μια ιστορική συγκυρία που για να έχουμε μέλλον θα πρέπει να μάθουμε να ακούμε ο ένας τον άλλο. Θα πρέπει να μάθουμε να συνεργαζόμαστε με γνώμονα το κοινό καλό και όχι τις προσωπικές επιδιώξεις.

 

Φωτογραφία: Το ECOCITY και ο Δήμος Αστυπάλαιας πραγματοποίησαν το Οικολογικό Τριήμερο στο παλιό λιμάνι τηρώντας όλα τα μέτρα για τον κορονοϊό.

Πηγή: Βασιλική Γραμματικογιάννη - ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ της ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ