Ελληνικό: μια ιδιωτική Πόλη περιφραγμένη. Του Νίκου Μπελαβίλα

Για όσες και όσους δεν θέλουν να διαβάσουν όλο το κείμενο για τις εξελίξεις στο Ελληνικό, τα πράγματα είναι απλά: Ότι φαίνεται στον επίσημο χάρτη του σχεδίου νόμου και είναι ροζ περνάει στους ιδιώτες περιφραγμένο για 99 χρόνια, ότι είναι μπλε περνάει στους ιδιώτες για πάντα και ότι είναι πορτοκαλί μένει ως κοινόχρηστο δημόσιου χαρακτήρα. Είναι η εικόνα του διαγράμματος διανομής που συνοδεύει το σχέδιο νόμου για το διαβόητο πλέον μεγαλύτερο κατά τους διαφημιστές του project της Ευρώπης.

 

Το Ελληνικό είναι ένα εικονικό και όχι πραγματικό έργο. Ξεκίνησε το 2007 με το επιχείρημα να συμπληρωθούν εμπορικές χρήσεις γιατί το μητροπολιτικό πάρκο είχε μεγάλο κόστος. Περιελήφθη στις υποχρεωτικές δεσμεύσεις του Μνημονίου το 2014 ως έργο εσόδων 5δις ευρώ και φτάσαμε τελικά σε ένα έργο 900 εκ σε βάθος πολλών δεκαετιών. Είναι μία εκσυγχρονισμένη μορφή αθηναϊκής αντιπαροχής ακριβώς όπως συνέβαινε το 1960, όπως κτίστηκε το Αιγάλεω, το Χαϊδάρι, η Κυψέλη, του Ζωγράφου. Η μεγάλη διαφορά είναι ότι ο αρχικός ιδιοκτήτης στην αντιπαροχή έπαιρνε το 40% ή και το 50% των νέων κατασκευών. Εδώ ο αρχικός ιδιοκτήτης, το Ελληνικό Δημόσιο τα χάνει όλα. Ο οικοπεδούχος δίνει τη γη στον «επιφανειούχο», αυτός τεμαχίζει σε μικρότερα οικόπεδα, πουλάει σε τρίτους, οι τρίτοι σε τέταρτους. Οι δρόμοι, οι πλατείες, τα πάρκα αποτελούν αναγκαίο κακό που πρέπει να γίνει, αλλά καλό για τον επιφανειούχο είναι να περιορίζονται στο ελάχιστο και να μην σπαταλάται χώρος που θα αποφέρει εμπορικό κέρδος. Αυτό βλέπουμε στον χάρτη. Όπως θα έκανε και ένας οικοπεδοφάγος άλλοτε στις νέες συνοικίες της Αθήνας. Ακόμη καλύτερα, στην περίπτωση μας μπορεί να τις κλείσει με πόρτες και περιφράξεις.

Εδώ στο Ελληνικό τώρα, με τον νέο νόμο, ο «επιφανειούχος» μπορεί να κάνει τα πάντα ωσάν να είναι κύριος της γης. Έως και να υποθηκεύσει. Όχι ένα κτίριο μόνο, ένα Mall για παράδειγμα αλλά όλο το ακίνητο. Ουδείς τον εμποδίζει. Ο επενδυτής αν θελήσει μπορεί να υποθηκεύσει ολόκληρη την έκταση των χιλιάδων στρεμμάτων συμπεριλαμβανομένου και του πάρκου των 2.000 στρεμμάτων. Χωρίς την έγκριση του Δημοσίου. Αν χρεωκοπήσει η γη θα περάσει στους πιστωτές μαζί με τους δρόμους και τις πλατείες! Επιτρέπεται και η κατάσχεση όλου το ακινήτου. Είναι δυνατόν να συμβεί αυτό; Βεβαίως μπορεί να συμβεί. Δείτε τις καταρρεύσεις τραπεζών, εταιρειών real estate, κατασκευαστικών εταιρειών σε όλο τον κόσμο και στην Ελλάδα. Οι πιστωτές όπως άλλοτε έπαιρναν από χρεωκοπημένες επιχειρήσεις ολόκληρα εργοστάσια τώρα θα μπορούν να κατάσχουν ολόκληρο το Ελληνικό.

Ως προς τα οφέλη, το Ελληνικό όχι μόνο δεν μας έχει αποδώσει οτιδήποτε από το 2007 –ως τώρα - αλλά στο μέλλον θα πληρώνουμε χρυσάφι για μία ιδιωτική πόλη που πιθανόν δεν θα γίνει ποτέ, θα πληρώνουμε τις εταιρείες αν η επένδυση δεν πάει καλά και έχουν πρόβλημα ρευστότητας ή ακόμη χειρότερα αν «πέφτουν έξω».

Σε αντίθεση επίσης με τους εργολάβους της αντιπαροχής και τους «οικοπεδοφάγους» στην Κυψέλη ή στις άλλες γειτονιές της Αθήνας του ’60, στο Ελληνικό μπορεί ο «επιφανειούχος» να περιφράξει και τους δρόμους και τις πλατείες! Εκεί οι πλατείες και οι δρόμοι περνούσαν στους δήμους, στο Ελληνικό θα μείνουν στον ιδιώτη.

Στη σχέδιο νόμου εκατοντάδες στρέμματα κοινόχρηστου αιγιαλού έχουν εξαφανιστεί από το διάγραμμα διανομής, τα ρέματα έχουν εξαφανιστεί, ο μεγάλος διαμπερής πεζόδρομος-βουλεβάρτο που συνέδεε τις γειτονιές ανατολικά με την παραλία εξαφανίστηκε, δεν διασχίζει το πάρκο. Η έξοδος του πάρκου στη θάλασσα εξαφανίστηκε. Οι εκτάσεις κοινωνικής ανταπόδοσης επίσης αγνοούνται, εκεί όπου θα μπορούσαν να μεταφερθούν κοινωφελείς χρήσεις όπως προέβλεψε ο νόμος του 2016. Ο μεγάλος παράκτιος πεζόδρομος του Αγίου Κοσμά δεν υπάρχει στο σχέδιο νόμου ούτε στο διάγραμμα διανομής. Η ελεύθερη και αδόμητη ακτή κολύμβησης – το 1 χιλιόμετρο - μειώθηκε σε 250 μέτρα. Έτσι από 3 συνολικά χιλιόμετρα ακτής φτάσαμε σε αυτό το υπόλειμμα. Η Μαρίνα μετατρέπεται σε πλήρως ιδιωτική μαρίνα του Καζίνο. Η γειτονιά του Αγίου Κοσμά μετατρέπεται σε gated community.

Και όλο αυτό εν μέρει ή εν συνόλω περιφράσσεται-όχι για λόγους εργοταξιακούς (σελ.346 του σχεδίου νόμου) αλλά για όρους λειτουργικούς (σελ.352 ο.π.). Αν επρόκειτο για τις περιφράξεις που προβλέπει ο ΝΟΚ τότε δεν υπήρχε λόγος να γίνει αναφορά. Θα κατασκευάζονταν ως ο νόμος ορίζει. Αντιθέτως προσδιορίζεται ότι θα γίνουν περιφράξεις «κατά παρέκκλιση κάθε άλλης διάταξης» και ειδικότερα «επιτρέπεται η κατασκευή περιφράξεων για διαχωρισμό δραστηριοτήτων και λειτουργιών, ακόμα και εντός του ίδιου γηπέδου, κατά παρέκκλιση κάθε άλλης διάταξης». Επιπλέον, «για την οριοθέτηση του Μητροπολιτικού Πόλου Ελληνικού – Αγίου Κοσμά επιτρέπεται η κατασκευή περίφραξης περιμετρικά της συνολικής έκτασης κατά παρέκκλιση κάθε άλλης διάταξης».

Η υπόλοιπη πόλη, οι γειτονιές του Άνω Ελληνικού, της Αργυρούπολης, του Αλίμου και της Γλυφάδας όπως και οι κάτοικοι της Αθήνας αποκλείονται από τη θάλασσα, το πάρκο και από το οικόπεδο εν γένει. Θα έχουν πρόσβαση μόνο στα έξι (ναι έξι!) Mall της λεωφόρου Βουλιαγμένης.

Τελειώνοντας, το παρόν διάγραμμα διανομής θα μπορούσε να έχει υπάρξει από το 2014. Το 2016 ήταν υπερώριμο-όμως δεν κατατίθετο διότι δεν θα ψηφιζόταν ούτε μισό του άρθρο. Οι επενδυτές καθυστερούσαν τις μελέτες, τη διανομή, τα απαραίτητα. Για να οργανωθεί όλο αυτό το πλιάτσικο απαιτήθηκαν τελικά 10 φωτογραφικές νομοθετικές ρυθμίσεις καθώς έπρεπε να ξηλωθεί όλο το θεσμικό πλαίσιο της πολεοδομικής νομοθεσίας, του δικαίου της δημόσιας ιδιοκτησίας και των κοινοχρήστων πραγμάτων. Το 2016-2017 οργανώθηκε παρά τις ρήτρες του Μνημονίου ένα πλαίσιο προστασίας του Δημοσίου με σημαντικές εξασφαλίσεις. Τώρα αυτό διαλύεται.

Ας θυμηθούμε γελώντας ότι τότε, καθυστέρησε για 15 μέρες το ΚΑΣ να λάβει μία απόφαση για το Ελληνικό και ξεσηκώθηκαν οι σημερινοί υπουργοί και τα κανάλια τους διότι «οι μπουλντόζες είχαν βάλει μπρος» και το Συμβούλιο τις εμπόδιζε να μπουν στο εργοτάξιο να χτίσουν. Τελικά επτά χρόνια μετά βλέπουμε μόνο ένα Καζίνο σε ψηφιακή μακέτα που δεν θα ήταν ανεκτό σε καμμιά ευρωπαϊκή πόλη. Και ένα Mall.

Το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος ΕΜΠ με τους Δήμους Ελληνικού-Αργυρούπολης, Γλυφάδας και Αλίμου είχαν προτείνει το 2010 ένα βιώσιμο σχέδιο και αυτό απορρίφθηκε. O καθηγητής Σπύρος Πολλάλης επικεφαλής της «Ελληνικόν Α.Ε.» το 2013, είχε προτείνει επίσης ένα βιώσιμο σχέδιο και αυτό απορρίφθηκε. Τον παραίτησαν για αυτό τον λόγο. Με την επιτροπή διαπραγμάτευσης του 2016-2017 επιχειρήσαμε να το επαναφέρουμε εξασφαλίζοντας τον δημόσιο χαρακτήρα, το Αθλητικό Κέντρο Αγίου Κοσμά, το ανοικτό Μητροπολιτικό Πάρκο και το πράσινο στο μισό της έκτασης, και την ακτή. Αποτέλεσμα αυτής της διαπραγμάτευσης ήταν ο νόμος του 2016. Τώρα αυτός ξηλώνεται. Επιστρέφουμε στο σημείο μηδέν.

Πέρα από όλα αυτά, ούτε ο συγκεκριμένος ούτε κανείς ιδιώτης επενδυτής διεθνής ή τοπικός έχει τη δυνατότητα να αναλάβει τέτοιο project. Η υπόθεση δείχνει ήδη που πηγαίνει: δανεισμοί, αποχωρήσεις επενδυτών – πάνε οι Κινέζοι, πάνε και οι Άραβες. Το ενδιαφέρον είναι ότι έφυγαν όχι επί ΣΥΡΙΖΑ αλλά επί Νέας Δημοκρατίας. Τότε έδειξε προς τα που πάει η επένδυση. Η κατάληξη θα είναι μία επ’ άπειρον «αντιπαροχή» στην καλύτερη περίπτωση: ένα Mall εδώ, πέντε επαύλεις εκεί, ίσως ένα Καζίνο κάποτε. Στη χειρότερη μία χρεωκοπία. Και γύρω από αυτά 5.000 στρέμματα που τις επόμενες δεκαετίες θα συνεχίσουν να είναι ένα απροσπέλαστο brownfield.

Πηγή Νίκος Μπελαβίλας (Nikos Belavilas)