«Αντίο» στον διανοούμενο, αλλά και εργάτη των τεχνών, Κυριάκο Κατζουράκη

Υπέκυψε στα 77 του χρόνια από επιπλοκές λόγω χρόνιου προβλήματος υγείας που αντιμετώπιζε ο σπουδαίος εικαστικός, σκηνογράφος, κινηματογραφιστής.

 

Υπέκυψε χθες το πρωί  στα 77 του χρόνια από επιπλοκές λόγω χρόνιου προβλήματος υγείας που αντιμετώπιζε ο σπουδαίος εικαστικός, σκηνογράφος, κινηματογραφιστης. Η κηδεία του θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα στις 15:00 στο Α' νεκροταφείο Αθηνών. 

Διανοούμενος  αλλά και εργάτης των τεχνών. Με σαφές κοινωνικοπολιτικό στίγμα και αδιακοπες καλλιτεχνικές και κοινωνικοπολιτικές μάχες που μοιραζόταν τα πολλά τελευταία χρόνια με την σύντροφό του ηθοποιό Κάτια Γέρου. Καλλιτέχνης  σύγχρονος, παρατηρητικός, διεισδυτικός και στρατευμένος στην αριστερή σκέψη και στα μεγάλα ζητήματα του καιρού μας, αλλά και “αναγεννησιακός”, με μια εργογραφία κορυφαίου εικαστικού εργου αλλά ως μέρος μιας καλλιτεχνικής ολότητας που περιλάμβανε ακόμα το σινεμά, το θέατρο, τη μουσική, το γραπτό.

Συνδεδεμένος με την ομάδα των 5 Νέων Ελλήνων Ρεαλιστών που ίδρυσε μαζί με τους Γιάννη Βαλαβανίδη, Κλεοπάτρα Δίγκα, Χρόνη Μπότσογλου και Γιάννη Ψυχοπαίδη για να δώσουν δυναμικό παρόν με την ιστορική πρώτη έκθεση τους στο Εργαστήρι Σύγχρονης Τέχνης του Ινστιτούτου Γκαίτε (Μάρτιο 1972) με έργα που είχαν στόχο την κριτική των πολιτικών και κοινωνικών γεγονότων την περίοδο της δικτατορίας.  Αργότερα (1990) ο ίδιος ίδρυσε και  την Ομάδα Τέχνης, με στόχο την έρευνα στις σχέσεις μεταξύ των τεχνών καθώς και την Ένωση Καλλιτεχνών «Europa 24». Κατεξοχήν ο δημιουργός που επεχείρησε να αναδείξει τις σχέσεις της ζωγραφικής με άλλες τέχνες (φωτογραφία, κινηματογράφος, θέατρο, ποίηση, λογοτεχνία) και τη δυνατότητα σύγκλισής τους σε ένα ενιαίο έργο. Άλλωστε ο ίδιος δεν το επεδίωξε μόνο, το κατόρθωσε. 

 Αυτά και πολλά ακόμα ήταν ο Κυριάκος Κατζουράκης που πέθανε σήμερα το πρωί στα 77 του χρόνια, από επιπλοκές (έπασχε από καρκίνο τα τελευταία χρόνια), έχοντας αφήσει πίσω του ένα μεγάλο, σημαντικό έργο. Κι από αυτό σημείο-αναφοράς το «Τέμπλο – Οίκος Ενοχής» (1991-1994): μνημειώδες συνολικό έργο το τέμπλο μιας προσωπικής θρησκείας (που ομνύει από τη μορφή του Αγγελου Ελεφάντη μέχρι στον αγώνα των Κούρδων) συνδυάζει την τεχνική της «αγιογραφίας» με το θέατρο, τον κινηματογράφο και τη μουσική, παραπέμποντας στη συλλογική Μνημη και στην Ιστορία. Σημεία αναφοράς στην εργογραφία του είναι ακόμα η «Προσωπογραφία» (1997-1998) και το ντοκιμαντέρ  «Ο Δρόμος προς τη Δύση»(2003) που τιμήθηκε με το 1ο Κρατικό Βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ και με το Βραβείο FIPRESCI. Βραβεία απέσπασε επίσης η ταινία του “Γλυκιά Μνήμη” (2005) 

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1944. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Ζωγραφική με καθηγητή τον Γιάννη Μόραλη και Σκηνογραφία με καθηγητή τον Βασίλη Βασιλειάδη (1963-1968). Το 1969 βραβεύτηκε με το βραβείο ζωγραφικής «Παρθένη». Στον κινηματογράφο έκανε τα σκηνικά για «Το προξενιό της Άννας» του Παντελή Βούλγαρη (1972) και τα κοστούμια για τις «Μέρες του ’36» του Θόδωρου Αγγελόπουλου (1972) ενώ νωρίτερα (1967-68) είχε κρατησει ένα ρόλο στο ιστορικό “Κιέριον” του Δημου Θέου. Από το 1972 έως το 1986 έζησε στο Λονδίνο όπου σπούδασε Χαρακτική (1973-1975) στα Central Saint Martins College of Art and Design και Croydon College of Art.

Το 1986 επιστρέφοντας στην Ελλάδα ξεκίνησε τη συνεργασία του με τον Γιώργο Λαζάνη και το Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν Το 1990 ίδρυσε την Ομάδα Τέχνης, καθώς και την Ένωση Καλλιτεχνών «Europa 24» (1991-1998). Επίσης, είχε αναλάβει την καλλιτεχνική διεύθυνση του εικαστικού εργαστηρίου του Υπουργείου Πολιτισμού στον Δήμο του Αιγάλεω (1997-2003). Το 2005 εξελέγη τακτικός καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όπου δίδαξε μέχρι το 2012. Έχει παρουσιάσει το έργο του σε δεκάδες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Συμμετείχε στην Biennale του Sao Paulo (1980), στην 11e Biennale de Paris (1980), στα Europalia ’82 (Αμβέρσα), στην έκθεση “Peinture Grecque 1968-1988” (Βρυξέλλες 1988) κ.α. Το 2013 οργανώθηκε αναδρομική του έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη.
Έργα του βρίσκονται σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Ως «εισαγωγή» στη φιλοσοφία του Κυριάκου Κατζουράκη μπορεί να διαβαστεί το βιβλίο του “Τάξη στο Χάος” (2013 εκδόσεις “Καλειδοσκόπιο”). Από εκεί το απόσπασμα από το κεφάλαιο «Ο Άγγελος»: 

«Κυκλοφορώ, όπως όλοι, σε χώρους κατοικημένους από άδεια και αδιάφορα βλέμματα. Ο ζόφος και η ανέχεια έχουν βρει κατοικία στα πρόσωπα αυτά, με μια αίσθηση μόνιμης απειλής και απαξίωσης. Πώς να είσαι δημιουργικός; Το αίσθημα του πόνου περιέχει ανάμεικτες περιοχές κατανόησης και φόβου. Κάθε φορά που κοιτάζω αντίστοιχες αποτυπώσεις/διατυπώσεις στην τέχνη (Μπος, Μπρέγκελ, Γκαίτε, Δάντης, ακόμα και στη νεότερη τέχνη όπως στον Τόμας Μαν ή τον Μπέκετ) επιστρατεύω τη θετική σκέψη πως αυτοί διέθεταν το στοιχειώδες: την πίστη στον άνθρωπο, ανεξάρτητα από τις πράξεις του. Το έργο τέχνης δεν σχολιάζει, ούτε καταγράφει τις πράξεις, γιατί τότε μετατρέπεται είτε σε σοσιαλιστικό ρεαλισμό, είτε σε διδακτισμό εκ του ασφαλούς.

Η πίστη αυτών των δημιουργών είναι επομένως υπέρβαση των πράξεων και άλμα στο μέλλον, απόσταση που τους επιτρέπει να σκάβουν στην ανθρώπινη ψυχή, σαν αρχαιολόγοι που δεν επαναπαύονται στα αρχικά ευρήματα αλλά επιμένουν να ερευνούν τα δυσερεύνητα μέρη του χθόνιου εσωτερικού κόσμου.
Tο αντικείμενο που επί χρόνια επεξεργάζομαι είναι: το «Πρόσωπο», ο Άλλος, ο εν εξελίξει Άλλος, ο ζωντανός καθημερινός Άλλος, που στην ουσία είναι ο καθρέφτης μου. Αυτός σήμερα περιφέρεται ανυπεράσπιστος, όσο κι αν κρύβεται από συστολή και ντροπή για την κοινωνία στην οποία ανήκει. Πώς να κοιτάξεις τα δάκρυα στα μάτια του που σου θολώνουν την όραση, το βασικό εργαλείο του ζωγράφου; Πώς να μιλήσεις και να γράψεις με ελπίδα, σ’ ένα περιβάλλον που οι μόνοι που θα μπορούσαν να αλλάξουν τη φρίκη της πολιτικής εξουσίας, οι αριστεροί, ζουν και ανέχονται τον εφιάλτη της κατακερματισμένης Aριστεράς.

Ο Άγγελος Ελεφάντης ήταν πάντα ο «αριστερός αρχάγγελος», ακριβώς όπως τον ζωγράφισα στο Τέμπλο. Το περιοδικό, Ο Πολίτης, έσβησε μαζί του, και μαζί τους έσβησε και μέσα μου ένας βασικός αποδέκτης της προσωπικής μου έρευνας – που ποτέ δεν προσπάθησα να κρύψω πόσο ατελής και αδιαμόρφωτη ίσως ήταν – γύρω από το ζήτημα της σχέσης της τέχνης με την κοινωνική ανατροπή.
 

Η αισθητική του Άγγελου ήταν απροσποίητη και απλόχερη· προέτρεπε τον άλλον να γίνεται κατανοητός, όσο περίπλοκα κι αν σκεφτόταν.

Πολλοί ορφανέψαμε με την απουσία του. Αν είχε ζήσει σ’ άλλη χώρα θα ορκίζονταν στ’ όνομά του, θα αναπαρήγαγαν και θα διέδιδαν τη σκέψη του.

Δεν είμαι ο μόνος που του λείπει το κριτικό και συχνά επικριτικό βλέμμα του αριστερού αρχάγγελου.
Δεν είμαι ο μόνος που νοσταλγεί την αντίσταση του στην ευκολία, μέχρις εσχάτων.”

Θα πρόσθετα εδώ στο τέλος του κεφαλαίου αυτού, πόσο ατελής είναι η αριστερά χωρίς αυτά τα ιδιαίτερα και, περιέργως, φυσικά προσόντα του Άγγελου να δεσπόζουν στους προβληματισμούς και στις επιλογές της. Αλλά όπως δεν είμαι συγγραφέας, έτσι λέω και ότι δεν είμαι πολιτικός. Ούτε ο Άγγελος ήταν πολιτικός, πάντα μέχρι το τέλος απέφευγε να παίζει ρόλους. Δεν ήταν πολιτικός αλλά ασκούσε πολιτική ως Πολίτης (...)»

 

Η κηδεία του Κυριάκου Κατζουράκη θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα στις 15:00 στο Α' νεκροταφείο Αθηνών. 

 

Πηγή: ΝΑΤΑΛΙ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ  - ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ