Αγία Πελαγία Κρήτης: Το μπαζωμένο ρέμα εκδικείται – Τρεις παράγοντες που οδήγησαν στην τραγωδία

Μεγάλη ποσότητα νερού, καταστροφή της κοίτης ρεμάτων και ανεπαρκή υδραυλικά έργα, οι αιτίες του κακού στην Κρήτη 

 

Ενας συνδυασμός τριών επιβαρυντικών παραγόντων οδήγησε το περασμένο Σάββατο στον θάνατο δύο ανθρώπων και σε εκτεταμένες υλικές καταστροφές στον οικισμό της Αγίας Πελαγίας στην Κρήτη. Η ένταση της βροχόπτωσης, η «εξαφάνιση» της κοίτης και της πλημμυρικής έκτασης του ρέματος, καθώς και η αναποτελεσματικότητα του «κλειστού» αγωγού παροχέτευσης του νερού συνέργησαν, σύμφωνα με τους ειδικούς, στο τραγικό αποτέλεσμα. Οπως επισημαίνουν, η περιοχή θα πρέπει να οχυρωθεί με νέα έργα, που να ανακόπτουν την ταχύτητα του νερού πολύ πριν από τον οικισμό.

 «Οι μικρές σε διάρκεια αλλά ισχυρές σε ένταση καταιγίδες είναι το μόνιμο συστατικό των περισσότερων πλημμυρών που έχουμε ζήσει τα τελευταία χρόνια», εκτιμά ο Μιχάλης Διακάκης, δρ Γεωλογίας και μόνιμος συνεργάτης του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. «Οι καταιγίδες αυτές δημιουργούν πρόβλημα σε περιοχές που έχουν μικρές λεκάνες απορροής, όχι μεγάλα ποτάμια. Aν η ίδια βροχή έπεφτε στην Πάρνηθα, δεν θα δημιουργούνταν ορμητικοί χείμαρροι καθώς η ροή του νερού θα εξομαλυνόταν. Τα μικρά ρέματα είναι ευαίσθητα σε μικρής διάρκειας και μεγάλης έντασης καταιγίδες». Σύμφωνα με τον κ. Διακάκη, ορισμένες από τις πιο γνωστές πλημμύρες με ανάλογα χαρακτηριστικά συνέβησαν τα τελευταία χρόνια στην Ιαλυσό της Ρόδου (το 2013 με 4 νεκρούς), στη Μάνδρα Αττικής (το 2017, με 25 νεκρούς) και το 2020 στα Βασιλικά και στα Πολιτικά της Εύβοιας (8 νεκροί).

Ενα δεύτερο ζήτημα που επιβάρυνε την καταστροφή στην Αγία Πελαγία ήταν η καταπάτηση των ρεμάτων και το πλημμυρικό πεδίο τους. «Στην περιοχή υπάρχει πάρα πολύ μεγάλη ανάπτυξη κάθετα και παράλληλα στη διαδρομή του νερού. Είναι κάτι που συμβαίνει συχνά στα ξηρορέματα: επειδή για χρόνια μπορεί να μην “κατεβάσουν” πολύ νερό, οι κάτοικοι τα μετατρέπουν σιγά σιγά σε δρόμους ή χτίζουν την κοίτη τους, μειώνοντας έτσι την παροχετευτική τους ικανότητα. Στην Αγία Πελαγία, το ρέμα συγκροτείται από δύο κλάδους, βορειοδυτικά και νοτιοδυτικά. Ενα μεγάλο τμήμα του ενός κλάδου έχει μετατραπεί σε δρόμο. Στο πεδινό κομμάτι η δόμηση είναι ασφυκτική. Το δε πλημμυρικό πεδίο, που κάποτε ήταν καλλιέργειες, τώρα έχει εξαφανιστεί αφού στη θέση του χτίστηκε ο οικισμός».

Ο ένας από τους δύο κλάδους του ρέματος στην Αγία Πελαγία έχει μετατραπεί σε δρόμο· μέσα στον οικισμό, η κοίτη του έχει σχεδόν εξαφανιστεί από τη δόμηση.

Ο τρίτος παράγοντας που συνήργησε στην καταστροφή ήταν ο εγκιβωτισμός τμήματος του ρέματος. «Ενα σημαντικό τμήμα του ρέματος καλύπτεται από πλακοσκεπή αγωγό. Είναι ένα κλασικό χαρακτηριστικό που συναντάμε και σε άλλες περιπτώσεις πλημμυρών: ένα τεχνικό έργο ανεπαρκές, το οποίο δεν μπορεί να παραλάβει ούτε καν την ποσότητα νερού για την οποία είναι σχεδιασμένο, αφού κλείνει από φερτά υλικά, πέτρες, κλαδιά, καλάμια. Το έχουμε δει σε τόσες περιπτώσεις και τίθεται πλέον το ερώτημα εάν θα πρέπει να αλλάξουμε φιλοσοφία στον σχεδιασμό των αντιπλημμυρικών έργων μας. Δεν θα λυνόταν το πρόβλημα αν ο αγωγός ήταν ανοιχτός, αλλά πιθανότατα θα παροχέτευσε μεγαλύτερη ποσότητα νερού», τονίζει ο κ. Διακάκης.

Τι μπορεί να γίνει σε τέτοιες περιπτώσεις; «Δυστυχώς, όταν έχουμε μια ήδη χτισμένη περιοχή, όπου η ανθρώπινη παρέμβαση έχει μειώσει ή τροποποιήσει σημαντικά τη ροή ενός ρέματος, τα περιθώριά μας είναι περιορισμένα», εκτιμά ο κ. Διακάκης. «Στη συγκεκριμένη περίπτωση, θα έπρεπε να εκπονηθεί μια μελέτη για την ανάσχεση της ορμής του νερού και των φερτών υλικών στο ανώτερο τμήμα του ρέματος, μέσω έργων ορεινής υδρονομίας. Με τον τρόπο αυτό θα καθυστερήσει η ροή και θα μειωθεί η ταχύτητα του νερού. Επίσης ο κλειστός αγωγός θα πρέπει να διευρυνθεί και να κατασκευαστούν “παγίδες” για τα φερτά. Για την κοίτη του ρέματος, θα πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια να απελευθερωθεί, όσο είναι εφικτό».

 

Σημαντική η ενημέρωση

Τέλος, σημαντική είναι η ενημέρωση των πολιτών σε περιοχές που είναι ευάλωτες σε πλημμύρες. «Πρέπει, ωστόσο, να γίνει συστηματικά ενημέρωση του κόσμου για το πώς να συμπεριφερθεί σε ανάλογες περιπτώσεις ώστε να είναι ασφαλής. Οι συχνότεροι θάνατοι σε πλημμύρες οφείλονται είτε σε ανθρώπους που δεν πρόλαβαν ή δεν ήθελαν να εγκαταλείψουν ένα υπόγειο σπίτι ή σε εκείνους που επιχείρησαν να διασχίσουν ένα χείμαρρο και παρασύρθηκαν», καταλήγει ο κ. Διακάκης. «Ειδικά σε τέτοιες πλημμύρες, όπου ο χρόνος αντίδρασης είναι περιορισμένος, είναι σημαντικό ο πολίτης να γνωρίζει πώς θα πρέπει να αντιδράσει».

 

Ζημιές και αποζημιώσεις

Οι κηδείες του 50χρονου και της 49χρονης, που έχασαν τη ζωή τους στην Αγία Πελαγία όταν παρασύρθηκαν από τα ορμητικά νερά, έκλεισαν χθες το πιο τραγικό κεφάλαιο της τραγωδίας στην Αγία Πελαγία. Οι υλικές ζημιές πάντως φαίνεται ότι είναι μεγαλύτερες στη Σητεία, όπου περισσότερα από 100 καταστήματα έχουν πληγεί. 

Σήμερα θα συνεδριάσει η κυβερνητική επιτροπή κρατικής αρωγής για να οριστικοποιήσει τα μέτρα ενίσχυσης των πλημμυροπαθών. Χθες ξεκίνησε η πρώτη καταμέτρηση των ζημιών από συνεργεία της Περιφέρειας Κρήτης. Το υπουργείο Υποδομών έθεσε στη διάθεση της Περιφέρειας και το προσωπικό των δύο τμημάτων της Διεύθυνσης Φυσικών Καταστροφών που βρίσκονται στο νησί, ώστε οι έλεγχοι να επιταχυνθούν. 

«Η εικόνα είναι ακόμα συγκεχυμένη», λέει στην «Κ» ο Χρήστος Τριαντόπουλος, υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ, αρμόδιος για θέματα κρατικής αρωγής και αποκατάστασης από φυσικές καταστροφές. «Η μεγαλύτερη καταστροφή έχει σημειωθεί στη Σητεία, όπου περισσότερα από 100 καταστήματα έχουν σοβαρές ζημιές. 

Χαρακτηριστική της ορμής του νερού η περίπτωση καταστήματος που είχε στο εσωτερικό του μοτοσικλέτες, οι οποίες παρασύρθηκαν από τα νερά στη θάλασσα. Μέσα σε λίγα λεπτά έπεσε το νερό που αντιστοιχεί στις βροχοπτώσεις τεσσάρων ετών. 

Δεν έχουμε εικόνα αν είχαν πραγματοποιηθεί καθαρισμοί, αλλά είναι δεδομένο ότι οι υποδομές δεν άντεχαν τέτοιες ποσότητες νερού. Στην Αγία Πελαγία, όπου έχασαν τη ζωή τους δύο άνθρωποι, τα οικιστικά χαρακτηριστικά λειτούργησαν αρνητικά. Τα σπίτια έχουν περιορίσει πολύ το ρέμα, ενώ ο ένας κλάδος του είχε γίνει δρόμος». 

Οσον αφορά τα μέτρα στήριξης της περιοχής, θα ανακοινωθούν μετά τη σύσκεψη της κυβερνητικής επιτροπής σήμερα. «Οπως γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις, θα αποζημιώσουμε τους πληγέντες πολίτες και θα ενισχύσουμε εκτάκτως τον δήμο και την περιφέρεια».

 

Φωτογραφία: Στην Αγία Πελαγία, στο πεδινό κομμάτι η δόμηση σήμερα είναι ασφυκτική, όπως φαίνεται στη δεξιά φωτογραφία σε σύγκριση με τη φωτογραφία αριστερά, που απεικονίζει τη δόμηση στην περιοχή το 1945. [ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ]

 

Πηγή: Γιώργος Λιάλιος  , ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ