Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία και Τοπική Αυτοδιοίκηση. Του Γιώργου Κολέμπα.

Ακολουθεί η ομιλία του Γιώργου Κολέμπα στο 4o Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας (9-11 Ιουνίου Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθήνας), στη συζήτηση που συντόνιζα, με τίτλο ‘ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ Κ.ΑΛ.Ο: ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΕΙΕΣ’. Δημοσιεύτηκε αρχικά στο TVXS.GR.

Α) Η Κ.ΑΛ.Ο[1] είναι η οικονομία που ξεκινώντας σαν συμπλήρωμα στον κρατικό και ιδιωτικό τομέα της καπιταλιστικής οικονομίας, θα μας βοηθήσει όχι μόνο να ξεπεράσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει σήμερα η συνολική κρίση του καπιταλισμού στους «από κάτω» των κοινωνιών, αλλά θα μπορεί να είναι και ο κυρίαρχος τρόπος οικονομικής δραστηριότητας των εργαζομένων σε όλη την περίοδο υπέρβασης του καπιταλισμού και μετάβασης σε μετακαπιταλιστικές κοινωνίες. Η στήριξή της στα υπάρχοντα σήμερα «Κοινά» (COMMONS) -αλλά και στα δημιουργούμενα νέα τέτοια- είναι και ο σημαντικότερος εφαλτήρας της για να αναδειχθεί σαν κύριος τρόπος οργάνωσης της εργασίας στον τομέα, από σήμερα.

Η βασική αρχή της είναι η αρχή της οικουμενικότητας: μία είναι η πατρίδα όλων, ο πλανήτης μας.   Ο αέρας, η θάλασσα, το νερό, η γη και οι καρποί της, ο υλικός πλούτος και οι ενεργειακοί πόροι, δώρα και κοινή κληρονομιά όλων.

Επίσης κοινή κληρονομιά είναι τα αγαθά της κοινωνικής –πρώην και νυν-παραγωγής όπως:
•       οι σπόροι και οι ποικιλίες-ράτσες,
•       η κοινωνικά παραγόμενη γνώση σε όλα τα γνωστικά πεδία και η μετάδοσή της
•       η παιδεία και εκπαίδευση της νέας γενιάς
•       η διατήρηση και βελτίωση της υγείας του πληθυσμού μέσω αντίστοιχων κοινωνικών θεσμών πρόληψης και αποκατάστασης
•       ο εφοδιασμός των πόλεων και των οικισμών σε νερό μέσω δικτύων και καναλιών από κοινές πηγές και αποθέματα νερού
•       η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας -από κοινές πηγές ενέργειας- και η διανομή της μέσω δικτύων σε κοινή γη -δημόσια ή δημοτική-και δρόμους
•       η διακίνηση ανθρώπων και προϊόντων μέσω χρήσης κοινών δρόμων στην ξηρά και θάλασσα, των λιμανιών καθώς και σταθερών τροχιών, μέσω κοινών μέσων μαζικής μεταφοράς
•       τα αγαθά από την επεξεργασία και την επαναχρησιμοποίηση υλικών από την ανακύκλωση των κοινών αποβλήτων-απορριμμάτων των πόλεων και οικισμών
•       τα αποτελέσματα της χρήσης των κοινών ραδιοσυχνοτήτων, τηλε-συχνοτήτων και τηλεφωνίας, καθώς και των πληροφοριακών λεωφόρων.

Σε όλους αυτούς τους τομείς μπορούν να δημιουργηθούν αντίστοιχα συνεργατικά εγχειρήματα για τη διαχείρισή τους, και όχι μόνο όπως συμβαίνει σήμερα όπου οι ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ έχουν σαν αντικείμενο συνήθως την «κοινωνική ένταξη» των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού ή την «κοινωνική φροντίδα» με παροχή υπηρεσιών χαμηλού κόστους, όπου το κράτος αποσύρεται.

Φυσικά μπορούν να δημιουργηθούν και εγχειρήματα ΚΑΣΟΑ για «συλλογικούς και παραγωγικούς σκοπούς» σε διάφορους τομείς όπως:

Στον αγροδιατροφικό τομέα σαν βασικός για τις οικονομικές δραστηριότητες της ΚΑΛΟ: Μεταποίηση των γεωργικών σε προϊόντα διατροφής και ένδυσης (ανασύσταση υφαντουργείων, βιομηχανιών ζάχαρης, επανεκκίνηση π.χ. της ΕΝΚΛΩ -Ενωμένης Κλωστοϋφαντουργίας με τα εργοστάσια να ανοίγουν και να διαχειρίζονται από τους ίδιους τους πρώην εργαζόμενους, μέσα από συνεταιριστικά σχήματα). Συνεταιρισμοί (ιδιαίτερα γυναικείοι)και δίκτυα μεταποίησης, εμπορίας και προώθησης τοπικών προϊόντων καθώς και δίκτυα ανταλλαγών προϊόντων, υπηρεσιών, εργασιών και εξοπλισμού. Διάθεση δημόσιας και δημοτικής γης σε αγροτικές ΚΟΙΝΣΕΠ νέων αγροτών και ομάδων νέων ανέργων των πόλεων για συλλογικές μετεγκαταστάσεις στην περιφέρεια, σε χώρους αυτοπαραγωγής και αυτοδιαχείρισης.

Ειδική περίπτωση: Παραγωγοκαταναλωτικοί συνεταιρισμοί(συνύπαρξη παραγωγών-καταναλωτών) ή κοινωνικά υποστηριζόμενη γεωργία (ΚΥΓΕΩ: δημιουργία αγροκτημάτων με οικολογικές και κοινωνικά δίκαιες καλλιέργειες, με συμμετοχή των καταναλωτών στη διαδικασία παραγωγής) ή κοινωνικά αγροκτήματα και λαχανόκηποι, σε εκτάσεις «παρατημένες» και ακαλλιέργητες που ανήκουν στο δημόσιο, στους δήμους ή την εκκλησία(τα προϊόντα των οποίων διατίθενται σε κοινωνικές δομές αλληλεγγύης, κοινωνικά παντοπωλεία-εστιατόρια ή σε αγορές χωρίς μεσάζοντες).

• Στις υπηρεσίες υγείας: κοινωνικά φαρμακεία και κοινωνικά ιατρεία σε κάθε δήμο.
• Στη φροντίδα ηλικιωμένων με ειδικά προβλήματα υγείας και ατόμων ΑΜΕΑ των δήμων
• Στη φροντίδα αστέγων και αδύναμων κοινωνικών ομάδων
• Στους παιδικούς-βεφονηπιακούς σταθμούς
• Στην αποκατάσταση περιβαλλοντικών καταστροφών και την οικοπροστασία για αναβλάστηση δασών, σταμάτημα ερημοποίησης, αποκατατάσταση άγριας φύσης, ποταμών λιμνών παραλιών, με πόρους από την ΤΑ.
• Στον ενεργειακό εφοδιασμό με ενεργειακούς συνεταιρισμούς που θα εγκαθιστούν μικρά και αποκεντρωμένα συστήματα ΑΠΕ, βιοαερίου, υδρογόνου κ.λπ. Εγκατάσταση φ/β συστημάτων στις στέγες και ταράτσες των σπιτιών, στις στέγες των αγροτικών υπόστεγων και αποθηκών, σε μη παραγωγική γη. Εγκατάσταση μικρών ανεμογεννητριών σε ευνοϊκά σημεία μη παραγωγικής γης. Όλα αυτά θα βοηθήσουν γενικότερα στην κοινωνικοποίηση-δημοτικοποίηση της παραγωγής και διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας με διάθεσή της στα τοπικά δημοτικά δίκτυα.
• Στην ανακύκλωση και ειδικά στην κομποστοποίηση των οργανικών υπολειμμάτων των οικισμών και πόλεων. Το τελευταίο ενδιαφέρει και τον αγροτικό τομέα για εξασφάλιση οργανικού λιπάσματος[2].
• Στον ήπιο βιοτουρισμό και αγροτουρισμό[3]
• Στην πίστωση εγχειρημάτων της ΚΑΛΟ με πιστωτικούς συνεταιρισμούς οργανισμούς[4]

Β) Η Τοπική Αυτοδιοίκηση(Τ.Α.), είναι ο πολιτικός θεσμός που δίνοντας έμφαση στο τοπικό, μπορεί να υποστηρίξει πιο αποτελεσματικά την ΚΑΛΟ: τη διάχυση της γνώσης της, την ενίσχυση των συνεργασιών της, την οργανωτική στήριξή της, την ισόρροπη ανάπτυξη των διαφορετικών δραστηριοτήτων της, τη διευκόλυνση των διασυνδέσεων, την αποφυγή των μονοκαλλιεργειών, την ικανοποίηση των αναγκών της αλυσίδας: πολίτης, κοινότητα, δήμος, περιφέρεια, επικράτεια.

Μπορεί να γίνει  και ο θεσμός-κλειδί για την ενδογενή παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, που τόσο είναι απαραίτητο σήμερα με τις πολιτικές των μνημονίων που εφαρμόζονται. Παρεμβαίνοντας σε κρίσιμους τομείς με εργαλείο την ΚΑΛΟ, συντονίζοντας, υποστηρίζοντας και διαμορφώνοντας διαδικασίες που θα εκπαιδεύουν τους συμμετέχοντες πολίτες να απορρίψουν το κυρίαρχο σήμερα χαρακτηριστικό της ιδιώτευσης και του εγωισμού και να αποκτήσουν κοινοτικό-συλλογικό πνεύμα και συνεργατική- κοινοτική συνείδηση, μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στη δημιουργία και τη λειτουργία των σχημάτων της ΚΑΛΟ. Δημιουργώντας γραφεία πληροφόρησης πολιτών και συλλογικοτήτων, σχετικά με τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία. Προωθώντας τη συνέργεια Δήμων και φορέων επιστημονικής Έρευνας, που θα διευκολύνουν και θα «εμψυχώνουν» τα Συνεργατικά Σχήματα και βοηθώντας να σχηματισθούν Συντονιστικά συμβούλιααπό τα υπάρχοντα και νέα δημιουργούμενα εγχειρήματα της ΚΑΛΟ.

Η Τ.Α. μπορεί συγκεκριμένα να βοηθήσει προωθώντας και θέτοντας πόρους στη διάθεση συλλογικών δομών εργασίας, όπου μπορεί να γίνεται συνδυασμός αμειβόμενης εργασίας για ανέργους - εξειδικευμένης από υπαλλήλους του δήμου -εθελοντικής εργασίας από εθελοντές που μαζί με τους υπαλλήλους θα παίζουν το ρόλο του «μέντορα» ή «εμψυχωτή», για τη δημιουργία των αντίστοιχων χώρων παραγωγής και παροχής υπηρεσιών. Για παράδειγμα: εργαστηρίων επαναχρησιμοποίησης ηλεκτρικών - ηλεκτρονικών ειδών, επίπλων, ρούχων, κομποστοποίησης -λιπασματοποίησης οργανικών αποβλήτων, μεταποιητηρίων γεωργικών προϊόντων, απασχόλησης παιδιών ,ανταλλαγής ειδών από «δεύτερο χέρι», γραφείων «συνταξιδιωτών» , οργάνωση γραφείου-συνεργείου από άνεργους αρχιτέκτονες-οικοδόμους για κατασκευή-μετατροπή βιοκλιματικών κτιρίων, συνεργείων  για τη δημιουργία «πράσινων στεγών» και «ηλιακών στεγών».

Ειδική περίπτωση: αυτοδιαχειριζόμενα συνεργεία και όχι ιδιώτες εργολάβοι να αναλαμβάνουν συγκεκριμένες εργασίες του δήμου  Όταν και εφόσον αναληφθεί από κάποια τοπική ριζοσπαστική Κίνηση Πολιτών η τοπική δημοτική ή περιφερειακή αρχή, αυτές οι μονάδες θα μπορούν να χρηματοδοτηθούν από τους τοπικούς πόρους. Οι υπάρχουσες ή οι υπό δημιουργία δημοτικές επιχειρήσεις να εντάσσονται στον δημοτικό τομέα οικονομίας με στόχο τη χρηματοδότηση προγράμματος κοινωνικών δαπανών για την κάλυψη βασικών αναγκών των πολιτών, με τη μορφή βασικού εισοδήματος.

Ειδικότερη πρόταση(μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα σαν οικογεωργούς): Η Τ.Α. μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στο να μετατρέψουν οι αγρότες και βιοκαλλιεργητές τους τοπικούς σπόρους και ποικιλίες και γενικά το φυσικό γενετικό υλικό, πάλι σε «Κοινά» αγαθά, που θα ανήκουν σε όλους και όχι στις εταιρείες σποροπαραγωγής. Αυτό που πρέπει να γίνει και στην Ελλάδα, πέρα από ό,τι κάναμε μέχρι τώρα για τη διατήρηση και διάδοση των τοπικών σπόρων και ποικιλιών, να μπορέσουμε κάποιο σημαντικό γενετικό υλικό που έχει διασωθεί μέχρι σήμερα και δεν το έχουν αρπάξει οι εταιρείες, να το προστατέψουμε εφοδιάζοντάς το με άδεια «ελεύθερης προέλευσης και κοινής χρήσης» ή βάζοντάς το στον Εθνικό Κατάλογο Παραδοσιακών Ποικιλιών, σύμφωνα με τον αντίστοιχο νόμο του 2009 που τροποποιήθηκε το 2014. Θα χρειασθεί να συνεργασθούν σε αυτό ομάδες παραγωγών-συνεταιρισμοί, δίκτυα διατήρησης και ανταλλαγής σπόρων(σποροδίκτυα όπως το ΠΕΛΙΤΙ και ΑΙΓΙΛΟΠΑΣ), το Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης, η Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Γενικότερα η ΤΑ μπορεί να ωφεληθεί πολλαπλά από την ΚΑΛΟ, ώστε να προσαρμόσει τις υπάρχουσες υπηρεσίες[5] της στη βάση του συνεργατισμού και της αλληλεγγύης, σε μια πορεία να μετατραπεί η ΤΑ σε πραγματική Αυτοδιοίκηση στους δήμους και τις περιφέρειες- και όχι σε περιφερειακό κράτος που είναι σήμερα με τον Καλλικράτη-και σε κοινωνία Δημοκρατικής Αυτονομίας  με την ΚΑΛΟ σαν κυρίαρχη οικονομική δραστηριότητα, τον κοινοτισμό σαν τρόπο κοινωνικής οργάνωσης και την ομοσπονδιοποίηση δήμων και περιφερειών σαν πολιτειακή οργάνωση. Όπου το από τα πριν δημιουργημένο Συντονιστικό Συμβούλιο της ΚΑΛΟ, μπορεί να εξελιχθεί σε Συμβούλιο Δημοτικού Τομέα Οικονομίας σε κάθε δήμο.

 [1] ) Καταρχήν στον τίτλο Κοινωνική ΑΛληλέγγυα Οικ ονομία θα πρέπει να προσθέσουμε και το Συνεργατική, δηλαδή: Κοινωνική Αλληλέγγυα Σ υνεργατική Οικονομία των Αναγκών (Κ.Α.Σ.Ο.Α.) για να τονίσουμε τον συνεργατισμό σαν απαραίτητο εργαλείο και όχι το χαρακτηριστικό της επιχειρηματικότητας που προσπαθούν να της δώσουν οι κάθε λογής Θεσμοί της ΕΕ. Για να τονίσουμε τον στόχο της ικανοποίησης των βασικών αναγκών του πληθυσμού και όχι την ικανοποίηση των αλόγιστων επιθυμιών, που προωθεί το κυρίαρχο παραγωγοκαταναλωτικό σύστημα, αφού πρώτα δημιουργεί αυτές τις επιθυμίες μέσω ΜΜΕ και μετά παράγει τα αντίστοιχα αγοραία αγαθά για την ικανοποίησή τους.

[2] Κομποστοποίηση σε μικρές μονάδες δυναμικότητας κατ` έτος 1.000-10.000 τόνων που μετατρέπουν τα οργανικά αστικά δημοτικά υπολείμματα και τα φυτικά γεωργικά υπολείμματα της γύρω περιοχής, σε κομπόστα για τους τοπικούς αγρότες. Το λειτουργικό τους κόστος ανέρχεται σε 50-60 Ε/ τόνο εισαγόμενου οργανικού κλάσματος. Οι ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ που θα τα λειτουργούν μπορούν να συνδεθούν μεταξύ τους στα πλαίσια μιας δημοτικής ή διαδημοτικής επιχείρησης.

[3] Κοινωνικοί συνεταιρισμοί που δραστηριοποιούνται στην οργάνωση επισκέψεων σε τοποθεσίες φυσικής ομορφιάς, πολιτιστικής κληρονομιάς, ορεινών διατηρητέων οικισμών παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, τοπικής ιστορίας και παραδοσιακών επαγγελμάτων(π.χ. Παρασκευή τσίπουρου, κρασιού ή ελαιόλαδου), αγροτουριστικών εγκαταστάσεων, οικο-πολυ-καλλιεργειών, θεματικών πάρκων κ.λπ. με εναλλακτικό τρόπο: πεζοπορίες, ποδήλατο βουνού, ιππασία, κανό, κ.λπ.

[4] Μέχρι και δημιουργία τοπικού νομίσματος με το οποίο μπορούν να ανταλλάσσουν μεταξύ τους προϊόντα και υπηρεσίες δίκτυα εγχειρημάτων της ΚΑΛΟ.

[5] Σήμερα οι υπηρεσίες της συνήθως είναι γραφειοκρατικές: σε μια παραγωγική διαδικασία π.χ. που απασχολεί 10 άτομα, συνήθως 3 δουλεύουν παραγωγικά και οι άλλοι ασχολούνται με τη διαχείριση της διαδικασίας, είτε σαν επιβλέποντες προϊστάμενοι, είτε σαν σύμβουλοι και γραμματείς.