Οι Δημιουργοί ‘στραγγαλίζονται’ από τα συνεχώς περιπλοκότερα Πνευματικά Δικαιώματα, σύμφωνα με νέα Μελέτη

Σύμφωνα με πρόσφατο άρθρο από το COMMUNIA-ASSOCIATION.ORG, μια από τις μεγαλύτερες αδυναμίες της συζήτησης για τα πνευματικά δικαιώματα είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος της φαίνεται να έχει κολλήσει σε μια αρκετά ξεπερασμένη διαφωνία: Δημιουργοί εναντίον Χρηστών.

Οι νόμοι περί πνευματικών δικαιωμάτων σε ολόκληρο τον κόσμο είναι γενικά διαρθρωμένοι κατά τρόπον ώστε να παρέχουν αποκλειστικά δικαιώματα στους δημιουργούς και να προσπαθούν να τα εξισορροπήσουν με ένα περιορισμένο σύνολο δικαιωμάτων για τους χρήστες (υπό μορφή εξαιρέσεων ή περιορισμών στα πνευματικά δικαιώματα). Με βάση αυτού του σχεδιασμού, υποτίθεται ότι περισσότερα (ή ισχυρότερα) αποκλειστικά δικαιώματα ωφελούν τους δημιουργούς και ότι περισσότερες (ή ευρύτερες) εξαιρέσεις  ωφελούν τους χρήστες .

Αυτή η αντίληψη είναι προβληματική σε πολλά επίπεδα. Ένα είναι σαφές:  ότι οι δημιουργοί επωφελούνται από τα δικαιώματα των χρηστών που διασφαλίζουν ότι οι χρήστες έχουν ένα βασικό επίπεδο πρόσβασης στον πολιτισμό μέσω των εκπαιδευτικών συστημάτων και μέσω των δημόσιων ιδρυμάτων όπως τα μουσεία και οι βιβλιοθήκες. Από την άλλη πλευρά, οι χρήστες επωφελούνται από τα αποκλειστικά δικαιώματα που χορηγούνται στους δημιουργούς, καθώς ενθαρρύνεται η  ίδια η παραγωγή του πολιτισμού και της γνώσης  στην οποία θέλουν να αποκτήσουν πρόσβαση.

Μια πιο θεμελιώδης πρόκληση για αυτή τη γενική κατανόηση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας δημιουργείται από το γεγονός ότι οι ρόλοι των χρηστών και των δημιουργών δεν αλληλοαποκλείονται, αλλά επικαλύπτονται. Πολλοί δημιουργοί είναι επίσης χρήστες υλικών που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα και το αντίθετο. Η τεχνολογική εξέλιξη των τελευταίων δύο δεκαετιών έχει συμβάλει σε αυτό το θόλωμα των ορίων μεταξύ δημιουργών και χρηστών. Οι ψηφιακές τεχνολογίες διευκολύνουν σε μεγάλο βαθμό τόσο τη δημιουργική επαναχρησιμοποίηση των υφιστάμενων έργων όσο και τη διανομή των νέων έργων που προκύπτουν. Αυτή η εξέλιξη έχει οδηγήσει στην εμφάνιση της (κάπως ανόητης) κατηγορίας «περιεχομένου που δημιουργείται από χρήστες» και σε έννοιες όπως ο «prosumer».

Αυτές οι έννοιες αφορούν τους χρήστες που γίνονται δημιουργοί και υπάρχουν σχετικά απλές απαντήσεις στις προκλήσεις που τίθενται, όπως η ανάγκη εισαγωγής εξαίρεσης για το περιεχόμενο που δημιουργείται από χρήστες στο πλαίσιο της ΕΕ για τα πνευματικά δικαιώματα.

Αλλά υπάρχει και μια άλλη πιο ενδιαφέρουσα πλευρά του νομίσματος: οι δημιουργοί γίνονται χρήστες. Παρόλο που είναι αλήθεια ότι οι δημιουργοί  πάντα αφομοίωναν τα έργα προηγουμένων δημιουργών, αυτές οι δυναμικές έχουν υπερσυμπιεστεί από την ψηφιακή επανάσταση. Οι δημιουργοί έχουν στη διάθεσή τους ολόκληρες βιβλιοθήκες περιεχομένου και τα εργαλεία για την χειραγώγηση, την ενσωμάτωση και την αξιοποίηση υφιστάμενων έργων γίνονται όλο και πιο εξελιγμένα.  Αυτή είναι μια συναρπαστική εποχή για για να είναι κάποιος δημιουργός, αλλά αυτή η νέα πραγματικότητα φέρνει επίσης τους δημιουργούς σε επαφή με τους περιορισμούς στη δημιουργική τους ελευθερία που επιβάλλονται από το νόμο περί πνευματικών δικαιωμάτων.

Το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Queensland (QUT) μόλις δημοσίευσε μια νέα μελέτη που εξετάζει «τις πρακτικές επαναχρησιμοποίησης των Αυστραλών δημιουργών», η οποία καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο νόμος περί πνευματικών δικαιωμάτων μπορεί εξίσου εύκολα να αποθαρρύνει τη δημιουργία παρά να γίνει κίνητρο για αυτή.

Μια περίληψη της μελέτης ΠΟΥ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ CONVERSATION ΑΝΑΦΕΡΕΙ:

Μέσω συνεντεύξεων με 29 Αυστραλούς δημιουργούς, συμπεριλαμβανομένων  δημιουργών ντοκιμαντέρ, συγγραφέων, μουσικών και εικαστικών καλλιτεχνών,  έγινε προσπάθεια να κατανοηθεί το πώς επαναχρησιμοποιούν το υπάρχον περιεχόμενο για δημιουργία. Εξετάστηκαν ζητήματα όπως το κατά πόσον ζητήθηκε άδεια («άδειες») για την επαναχρησιμοποίηση περιεχομένου που προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα, ο χρόνος και το κόστος που συνεπάγεται η λήψη τέτοιων αδειών · και την προσφυγή του δημιουργού, εάν η άδεια απορρίφθηκε ή ήταν υπερβολικά δαπανηρή για να αποκτηθεί.

Για την πλειονότητα των συνεντευξιαζόμενων, η αναζήτηση της άδειας για επαναχρησιμοποίηση περιεχομένου που προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα – για παράδειγμα,  αποσπάσματα μουσικής ή βίντεο σε ταινίες ή μεγάλα quotes σε γραπτά έργα – ήταν πηγή μεγάλης απογοήτευσης και σύγχυσης. Η διαδικασία χαρακτηρίστηκε ποικιλοτρόπως ως «απίστευτα αγχωτική», «τρομακτική» και » νομικός εφιάλτης».

Τα προβλήματα επικεντρώθηκαν κατά κύριο λόγο σε καθυστερήσεις χρόνου και οικονομικά έξοδα. Οι δημιουργοί διαπίστωσαν ότι η γραφειοκρατία που απαιτείται για να ζητήσουν άδεια ήταν συχνά μακρά, περίπλοκη και μη συνηθισμένη σε εκδότες και άλλους φορείς που έχουν δικαιώματα. Πολλοί περιμένουν μήνες για απάντηση σε μια αίτηση. ορισμένοι δεν έλαβαν ποτέ ένα. Πολλοί ανέφεραν ότι αγνοούνται και παραβιάζονται. […]

 

Η αποφυγή και η εγκατάλειψη των σχεδίων ήταν κοινές αντιδράσεις στους περιορισμούς που επιβλήθηκαν από το νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας, παρόλο που ένας πολύ μικρός αριθμός δημιουργών προχώρησε ούτως ή άλλως, ελπίζοντας να «πετάξει κάτω από το ραντάρ». […]

Οι ιδέες φιλτράρονται νωρίς στο στάδιο του brainstorming επειδή ήταν «πολύ επικίνδυνες» ή η χορήγηση αδειών θα ήταν «πολύ ακριβή».  Μερικοί άνθρωποι απέφευγαν ολόκληρους τομείς δημιουργικότητας, όπως η τέχνη της οικειοποίησης, η μουσική δειγματοληψία ή τα ντοκιμαντέρ για τη μουσική ή τους μουσικούς, επειδή όλα ήταν απλώς «πάρα πολύ δύσκολα».

Αυτό το καθιστά αρκετά σαφές ότι η επέκταση της προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας ως απάντηση στις αλλαγές που επέφερε η ψηφιακή επανάσταση δεν είναι προς το συμφέρον των δημιουργών (μπορεί να είναι προς το συμφέρον μεγάλων δικαιούχων όπως εκδότες, δισκογραφικές εταιρείες και κινηματογραφικά στούντιο).

Δυστυχώς, αυτό ακριβώς συμβαίνει τώρα στην Ευρώπη:

Αντί να εξετάσουμε πώς μπορούμε να εξουσιοδοτήσουμε τους δημιουργούς χωρίς να περιορίσουμε περαιτέρω τους χρήστες, η παρούσα πρόταση μεταρρύθμισης της πνευματικής ιδιοκτησίας φαίνεται να ανησυχεί κυρίως για τη διατήρηση των επιχειρηματικών μοντέλων των μεγάλων κατόχων δικαιωμάτων. Με δεδομένο αυτό, δεν πρέπει να αποτελεί μεγάλη έκπληξη το γεγονός ότι όλο και περισσότεροι δημιουργοί αρχίζουν να εκφράζουν την αντίθεσή τους στα σχέδια που υπέβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Η πνευματική ιδιοκτησία παίζει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία και στη διασφάλιση του βιοτικού επιπέδου  των δημιουργών, αλλά όπως δείχνει και πάλι η έρευνα του QUT, αυτό δεν σημαίνει ότι οι δημιουργοί κερδίζουν από τους αυστηρότερους κανόνες περί πνευματικών δικαιωμάτων. 20 χρόνια μετά την έναρξη της ψηφιακής επανάστασης, είναι καιρός να κάνουμε μια σοβαρή συζήτηση γι ‘αυτό.

Πηγή: COMMUNIA-ASSOCIATION.ORG