Κατευθυντήριες γραμμές για Βιώσιμες Κοινότητες Ανοικτού Κώδικα στο Δημόσιο Τομέα. Του Παναγιώτη Ντζαμίλη

Από το Παρατηρητήριο Ανοιχτού Κώδικα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (OSOR)

 

Παρά τα οφέλη της, η υιοθέτηση ανοικτού κώδικα από τις δημόσιες διοικήσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη, ιστορικά δεν είχε μια βιώσιμη διαδρομή. Αυτό οδήγησε το Παρατηρητήριο Ανοιχτού Κώδικα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (OSOR) να διερευνήσει παράγοντες πίσω από τη βιωσιμότητα των κοινοτήτων ανοικτού κώδικα του δημόσιου τομέα, προκειμένου να εκπονηθούν ειδικές κατευθυντήριες γραμμές για το θέμα αυτό.

Οι κατευθυντήριες γραμμές προσφέρουν χρήσιμες συμβουλές και συστάσεις βήμα προς βήμα για τους δημόσιους υπαλλήλους (σε όλα τα διοικητικά επίπεδα), τους διαχειριστές έργων, τους προγραμματιστές πληροφορικής και τους λάτρεις του λογισμικού ανοιχτού κώδικα (OSS) που επιθυμούν να ασχοληθούν με το OSS. Σκοπός των κατευθυντήριων γραμμών είναι να δράσουν ως πρακτικό εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από υπαλλήλους του δημόσιου τομέα που ενδιαφέρονται να ιδρύσουν ή να ενταχθούν σε κοινότητες ανοικτού κώδικα, καθώς και από μέλη τέτοιων κοινοτήτων. Στο πλαίσιο αυτό συλλέχθηκαν πρωτογενή δεδομένα μέσω μιας ολοκληρωμένης σε βάθος έρευνας, πέντε μελετών περίπτωσης και δευτερογενούς υλικού.

Οι κατευθυντήριες γραμμές βασίζονται στα πέντε βασικά διδάγματα που εντοπίστηκαν μέσω της έρευνας του Παρατηρητηρίου, τα οποία μπορούν να βοηθήσουν τους υπαλλήλους του δημόσιου τομέα να ασχοληθούν και να συντηρήσουν κοινότητες ανοικτού κώδικα.

 

Παρουσίαση

Το λογισμικό ανοιχτού κώδικα (OSS) μπορεί να είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο για όσους επιλέγουν να το αξιοποιήσουν. Ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα του OSS είναι η προσαρμοστικότητά του: ο καθένας μπορεί να το επαναχρησιμοποιήσει ή να το τροποποιήσει ώστε να ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες του, και ως εκ τούτου, η χρήση του δεν περιορίζεται σε κανέναν τομέα ή ομάδα χρηστών. Οι δημόσιες διοικήσεις αντιπροσωπεύουν μια τέτοια ομάδα χρηστών, η οποία θα ωφεληθεί από τη χρήση του OSS κατά την ανάπτυξη και εφαρμογή λύσεων Τεχνολογιών Πληροφορικής (ΤΠ) τόσο για εσωτερικές διαδικασίες όσο και για την παροχή ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών.

Ωστόσο, η υιοθέτηση του OSS σε όλες τις δημόσιες διοικήσεις ιστορικά δεν είχε μια βιώσιμη διαδρομή. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα δημόσιων διοικήσεων σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο που υιοθετούν το OSS, μόνο και μόνο για να επιστρέψουν σε μια λύση κλειστού λογισμικού σε μεταγενέστερο στάδιο. Αυτό συμβαίνει για πολλούς λόγους, είτε οφείλεται σε θέματα συμβατότητας ή ακόμη και σε αλλαγή άποψης σε πολιτικό επίπεδο. Ωστόσο, σε όλες τις δημόσιες διοικήσεις όλων των μεγεθών, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις ακμάζουσας κοινότητας OSS με ποικίλες ομάδες χρηστών και ένα ευρύ φάσμα μελών που συνεισφέρουν στην κοινότητα. Τα ποικίλα επίπεδα επιτυχίας μεταξύ των δημόσιων διοικήσεων στην προώθηση των κοινοτήτων OSS εγείρουν ερωτήματα σχετικά με τους παράγοντες που καθορίζουν τη βιωσιμότητά τους.

Αναγνωρίζοντας τις διαφορετικές εμπειρίες των δημόσιων διοικήσεων όσον αφορά στην υιοθέτηση και στη διατήρηση του OSS και με βάση την πεποίθηση ότι η βιωσιμότητα των έργων ανοικτού κώδικα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις κοινότητες γύρω τους, το Παρατηρητήριο Ανοιχτού Κώδικα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (OSOR) έχει καταρτίσει ειδικές Κατευθυντήριες γραμμές για Βιώσιμες Κοινότητες Ανοικτού Κώδικα στο Δημόσιο Τομέα. Ο σκοπός των κατευθυντήριων γραμμών είναι να απομυθοποιηθεί ότι η συνεργασία με το OSS είναι απαιτητική, απαιτεί πολλούς πόρους και εξειδικευμένη γνώση. Στοχεύουν να αποδείξουν ότι υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι για να ξεκινήσει ένα έργο OSS και να αναπτυχθεί μια κοινότητα γύρω του μέσα σε μια δημόσια διοίκηση και να καθοδηγήσει τους αναγνώστες μέσα από αυτή τη διαδικασία.

Ενώ υπάρχουν πολλές κατευθυντήριες γραμμές για την οικοδόμηση κοινότητας OSS, όπως οι Οδηγοί ανοιχτού κώδικα για το Linux [διαθέσιμο εδώ] ή για το GitHub [διαθέσιμο εδώ], υπάρχει ένα κενό που πρέπει να καλυφθεί όσον αφορά την οικοδόμηση μιας βιώσιμης κοινότητας OSS στο δημόσιο τομέα.

Οι κατευθυντήριες γραμμές για τις Βιώσιμες Κοινότητες Ανοικτού Κώδικα στο Δημόσιο Τομέα απευθύνονται στους δημόσιους υπαλλήλους σε όλα τα διοικητικά επίπεδα, τους διαχειριστές έργων, τους προγραμματιστές πληροφορικής και τους λάτρεις του OSS που αναζητούν να ξεκινήσουν ή να συμμετάσχουν σε ένα έργο OSS ή για άτομα που είναι απλά περίεργοι για το τι μπορεί να συνεπάγεται μια τέτοια προσπάθεια.

Οι κατευθυντήριες γραμμές βασίζονται στην υπόθεση ότι οι δημόσιες διοικήσεις δεν πρέπει απλώς να χρησιμοποιούν το OSS (δηλαδή να είναι καταναλωτές) αλλά να είναι ενεργά μέλη και να συνεισφέρουν στις κοινότητες που υπάρχουν γύρω από αυτό το λογισμικό.

Οι κατευθυντήριες γραμμές καταρτίστηκαν μετά από έρευνα που αποτελείται από βιβλιογραφική ανασκόπηση, ειδική έρευνα και πέντε μελέτες περιπτώσεων σχετικά με τις ακόλουθες βιώσιμες κοινότητες OSS στο δημόσιο τομέα:
• Το λογισμικό Integreat που αναπτύχθηκε εκτός του δημόσιου τομέα και χρησιμοποιείται από γερμανικούς δήμους
• Τη χρήση της πλατφόρμας CONSUL από τον δήμο Groningen στην Ολλανδία
• Το λογισμικό Lutece που αναπτύχθηκε από την πόλη του Παρισιού
• Την κοινότητα Developers Italia που ξεκίνησε από την ιταλική κυβέρνηση και
• Το γεωχωρικό λογισμικό Oskari που αναπτύχθηκε στη Φινλανδία.

Οι μέθοδοι της έρευνας που χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή των κατευθυντήριων γραμμών περιγράφονται εν συντομία στο κεφάλαιο της Μεθοδολογικής Σημείωσης και τα αποτελέσματα της έρευνας είναι διαθέσιμα στο έγγραφο ανάλυσης, Βασικοί Παράγοντες Επιτυχίας Βιώσιμων Κοινοτήτων Ανοικτού Κώδικα που είναι δημοσιευμένο στο Κέντρο Γνώσης του OSOR.

Υπάρχουν δύο γενικές προσεγγίσεις που μπορούν να ακολουθήσουν οι δημόσιες διοικήσεις για να συνεργαστούν με το OSS. Μπορούν είτε να ενταχθούν σε μια υπάρχουσα κοινότητα OSS ή να δημιουργήσουν μία από το μηδέν. Και στις δύο περιπτώσεις, είναι καίριας σημασίας για τις δημόσιες διοικήσεις να αντιμετωπίσουν ορισμένα βασικά ζητήματα εσωτερικά πριν αποφασίσουν για το πώς θα συμμετάσχουν καλύτερα ή θα ξεκινήσουν μια κοινότητα OSS του δημόσιου τομέα. Ως εκ τούτου, οι κατευθυντήριες γραμμές αποτελούνται από τα ακόλουθα τρία βασικά κεφάλαια:

• Καθορισμός των θεμελίων για βιώσιμες δεσμεύσεις ανοικτού κώδικα — αναλύοντας το είδος των ερωτήσεων που θα πρέπει να απαντηθούν στο πλαίσιο των δημόσιων διοικήσεων προτού δεσμευτούν σε μια λύση OSS και σκιαγραφώντας τις δύο κύριες προσεγγίσεις που μπορεί να ακολουθήσει κανείς για την επίτευξη αυτού του στόχου.
• Συμμετοχή σε μια υπάρχουσα κοινότητα — περιγράφοντας τον βιώσιμο τρόπο για να ενταχθεί σε μια υπάρχουσα κοινότητα OSS και να επαναχρησιμοποιήσει το λογισμικό της, εάν το λογισμικό ανταποκρίνεται στις ανάγκες μιας δημόσιας διοίκησης.
• Οικοδομώντας τη δική σας κοινότητα OSS στο δημόσιο τομέα — μια λεπτομερής ανάλυση των μέτρων που πρέπει να ληφθούν και ερωτήσεις που πρέπει να απαντηθούν για την οικοδόμηση μιας βιώσιμης κοινότητας ανοικτού κώδικα του δημόσιου τομέα.

Οι κατευθυντήριες γραμμές έχουν σχεδιαστεί με μια προσέγγιση με επίκεντρο τον χρήστη, έτσι ώστε οι αναγνώστες να μπορούν εύκολα να κατανοήσουν τις βασικές πτυχές της εμπλοκής με το OSS στις δημόσιες διοικήσεις, είτε με την έναρξη μιας νέας κοινότητας OSS είτε με την ένταξη σε μια υπάρχουσα. Για το λόγο αυτό, οι κατευθυντήριες γραμμές ακολουθούν μια δομή ερωτοαπαντήσεων, που θέτει και απαντά στις πιο σχετικές ερωτήσεις που σχετίζονται με τη βιωσιμότητα του OSS στο δημόσιο τομέα.

Οι κατευθυντήριες γραμμές αποτελούν μέρος του έργου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – στο πλαίσιο της δράσης για την κοινή χρήση και την επαναχρησιμοποίηση [περισσότερα εδώ] — για την προώθηση της ανταλλαγής και επαναχρησιμοποίησης λύσεων πληροφορικής στο πλαίσιο των δημόσιων διοικήσεων.

 

Με στόχο τη βιωσιμότητα

Εάν υπάρχει ένα πράγμα που πρέπει να πάρετε από αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές, είναι ότι η βιωσιμότητα των κοινοτήτων OSS δεν είναι μια εφάπαξ επένδυση. Από τη στιγμή που θα ενταχθείτε με επιτυχία ή θα ξεκινήσετε μια κοινότητα OSS, είναι σημαντικό για τη δημόσια διοίκηση και τη διοικούσα επιτροπή σας να συνεχίσουν να φροντίζουν και να αναπτύσσουν την κοινότητα πίσω από το λογισμικό σας.

Μακροπρόθεσμα, η βιωσιμότητα της κοινότητάς σας θα βασίζεται στους ακόλουθους βασικούς παράγοντες:

• την σαφή δομή διακυβέρνησης,
• την ζωντάνια και υγεία της κοινότητας,
• τη συνεχή δέσμευση της πολιτικής ιεραρχίας της δημόσιας διοίκησης στο έργο,
• τη βιώσιμη χρηματοδότηση και την ωριμότητα του λογισμικού σας.

Η διαφάνεια βρίσκεται στο επίκεντρο των επιτυχημένων κοινοτήτων ανοικτού κώδικα. Για το λόγο αυτό, καθώς η κοινότητά σας εξελίσσεται και αναπτύσσεται με την πάροδο του χρόνου, η διακυβέρνησή της θα πρέπει να παραμείνει σαφής και διαφανής. Αυτό θα σας βοηθήσει να προσελκύσετε νέα μέλη, να διευκολύνει την προώθηση του λογισμικού σας, και να εξασφαλίσει τη δέσμευση των βασικών φορέων της κοινότητας.

Δεύτερον, η κοινότητά σας είναι τόσο ισχυρή όσο και η δέσμευση των μελών της σε αυτήν. Ως εκ τούτου, είναι επιτακτική ανάγκη, με την πάροδο του χρόνου, τα μέλη της βασικής ομάδας να παραμείνουν αφοσιωμένα στο λογισμικό και να συνεχίσουν να συνεισφέρουν σε κώδικα, να διορθώνουν σφάλματα και να εξασφαλίζουν νέες κυκλοφορίες λογισμικού. Παρομοίως, είναι σημαντικό να επενδύσουμε πόρους για την αύξηση της προβολής της κοινότητας, έτσι ώστε να μπορεί να μεγαλώσει με την πάροδο του χρόνου.

Δεδομένου ότι οι κατευθυντήριες γραμμές επικεντρώνονται στις κοινότητες ανοικτού κώδικα στις δημόσιες διοικήσεις, πρέπει να επενδύσετε χρόνο στην εγγύηση της μακροπρόθεσμης δέσμευσης της δημόσιας διοίκησης προς την κοινότητά σας. Όπως αναλύεται στις κατευθυντήριες γραμμές, αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την επίδειξη επιτυχούς απόδοσης έργου και την παροχή σαφών ανακοινώσεων σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η κοινότητα.

Η μακροπρόθεσμα σταθερή χρηματοδότηση είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη της κοινότητας. Θα προσελκύσει νέους προγραμματιστές της κοινότητας, και τα κεφάλαια μπορούν να επενδυθούν σε νέα χαρακτηριστικά, να χρησιμοποιηθούν για την οργάνωση εκδηλώσεων και να βοηθήσουν στην αύξηση της προβολής της κοινότητας.

Τέλος, στον πυρήνα των κοινοτήτων OSS βρίσκεται το ίδιο το λογισμικό. Η δημόσια διοίκηση σας θα πρέπει να αφιερώσει πόρους για τη διατήρηση του λογισμικού με την πάροδο του χρόνου και όχι μόνο να επενδύσει στην εφαρμογή του στην αρχή.

Το Παρατηρητήριο Ανοιχτού Κώδικα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (OSOR), στην ανακοίνωση του, ελπίζει ότι, με τις πρακτικές συμβουλές και τα σενάρια που ορίζονται στις κατευθυντήριες γραμμές, θα υπάρξει περισσότερη εμπιστοσύνη και βαθύτερη κατανόηση του τι χρειάζεται για την έναρξη ενός έργου ανοικτού κώδικα του δημόσιου τομέα.

 

Πηγή: ΝΤΖΑΜΙΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ - ELLAK.GR