Αθήνα, θα λέμε, και θα κλαίμε (;) Της Ελευθερίας Κόλλια

Η Αθήνα ασχημαίνει δεκαετίες τώρα. Βλέπει τις παλιές γειτονιές της να υποβαθμίζονται, να μεταβάλλονται σε φαντάσματα – ακόμη και κάποιες περιοχές της, που δήθεν αναπτύχθηκαν, μαραζώνουν από την ίδια την αλόγιστη ανάπτυξη, σαν αυτοάνοσο, ένα πράγμα. Και όμως, πολλά θα μπορούσαν να γίνουν. Το άρθρο είναι της Ελευθερίας Κόλλια, με τον ίδιο τίτλο, από το PROTAGON.GR.

Η αναζωογόνηση της πλατείας Αγίου Γεωργίου στην Κυψέλη χαρίζει φως σε μία γειτονιά που ίσως ρήμαζε (Φωτό:Ελένη Κατρακαλίδη/Protagon)

Είναι πια αμέτρητες οι φορές που στις παρέες επικρατεί το δόγμα της ασχήμιας για την πόλη της Αθήνας. Και πονάει πολύ το «ζούμε στην πιο μίζερη πρωτεύουσα που υπάρχει», τουλάχιστον για όσους είναι γεννημένοι εδώ, μεγαλωμένοι στο κέντρο της. Στη σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, η δόλια η Αθήνα τερματίζει τελευταία, γκρίζα, θαμπή, ρυτιδιασμένη, θλιβερή, παραπαίουσα. Ίσως στα Τίρανα να «ρίχνει» μόνο.

Θυμηθείτε πόσο λαμπερή ήταν πριν από λίγα χρόνια η Σταδίου, φέρτε στον νου σας πόσο ευχάριστο ήταν να βολτάρεις στην Πατησίων, τότε που το Πεδίον του Άρεως ήταν ακόμη προορισμός για τις μονοήμερες των σχολείων, ανασύρετε την εικόνα της Ομόνοιας χωρίς τόνους τσιμέντου. Μαθητές ήμασταν, δεν έχουν περάσει, δα, και χίλια χρόνια.

Όχι, δεν φταίει ο Δήμος, ούτε το υπουργείο Περιβάλλοντος, δεν φταίνε οι αρχιτέκτονες και οι μηχανικοί (που και πολλούς και ταλαντούχους έχουμε), δεν φταίει η συγκεκριμένη κυβέρνηση, ούτε καν η προηγούμενη, δεν φταίει η κρίση. Αυτό το κείμενο απέχει άλλωστε πολύ από το blame game, μάλλον κείμενο ανησυχίας είναι.

Η Αθήνα ασχημαίνει με σταθερό βηματισμό, δεκαετίες τώρα, βλέπει τις παλιές καλές γειτονιές της να υποβαθμίζονται, ζωτικές συνοικίες της να μεταβάλλονται σε φαντάσματα – ακόμη και κάποιες περιοχές της, που δήθεν αναπτύχθηκαν, να μαραζώνουν από την ίδια την, αλόγιστη, ανάπτυξη. Σαν αυτοάνοσο, ένα πράγμα…

Ο βίος της ήταν, είναι, βεβαίως ταραχώδης. Δεν μπορείς να απαιτείς από την Αθήνα να έχει την ηρεμία που αποπνέει η Στοκχόλμη ή η Κοπεγχάγη. Έχει δεχθεί κύματα νέων «πληθυσμών», έχει χάσει κονδύλια που της έπρεπαν, έχει διώξει τον κόσμο του κέντρου της, έχει δεχθεί τη λαίλαπα των «παιδιών» που καίνε κάθε φορά που θυμώνουν. Αθήνα, θα λέμε, και θα κλαίμε, λοιπόν;

Η τέως πρόεδρος του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Τώνια Κατερίνη επιμένει ότι δεν υπάρχει σύλληψη, δεν υπάρχει στρατηγικό σχέδιο, απουσιάζει η συνολική φιλοσοφία, εκείνη που θα έβαζε επί τάπητος τις όποιες αλλαγές. Η πόλη ταξιδεύει στον χρόνο με αυτόματο πιλότο. Οι παρεμβάσεις είναι αποσπασματικές, δεν έχουν ούτε τη δύναμη ούτε το θάρρος να αλλάξουν τη γενική εικόνα, να δημιουργήσουν κλίμα στην πόλη. Ακόμη και το Ρυθμιστικό της Αθήνας είναι στον αέρα – ο Οργανισμός έχει εξάλλου διαλυθεί.

«Και πού θα βρούμε τα λεφτά για τις μεγάλες αλλαγές;» είναι η ερώτηση που έρχεται κάθε τόσο στην άκρη της γλώσσας. Η Τώνια Κατερίνη επιμένει ότι τα (πολλά) χρήματα δεν χρειάζονται πάντα. Χρειάζονται όμως ευφάνταστες παρεμβάσεις. Γιατί όχι, περισσότερο πράσινο στο ιστορικό κέντρο, μείωση της εισόδου των Ι.Χ., πιο συχνές εκδηλώσεις όπως αυτές του Φεστιβάλ Αθηνών, να θυμίζουν ότι η πόλη δεν είναι νεκρή.

Μόνο ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων και το ΤΕΕ, με τις συνάξεις που έχουν διοργανώσει τα τελευταία χρόνια, διαθέτουν τσουβάλια ολόκληρα με ιδέες πρωτότυπες, εμπνευσμένες, τολμηρές. Οι αρχιτέκτονες έκαναν συνέδριο, «Αττική σε κρίση», για να αφυπνίσουν συνειδήσεις. Σε σχετικά πρόσφατη ημερίδα του Τεχνικού Επιμελητηρίου, επτά μεικτές ομάδες διατύπωσαν ισάριθμες προτάσεις για το κέντρο, όπως για την περιοχή του Φιλοπάππου, ή αυτή στα σπλάχνα της πόλης, στην πλατεία της Σανταρόζα. Το υπουργείο Περιβάλλοντος έχει τρέξει κατά το παρελθόν διαγωνισμό υπό τον τίτλο «Αθήνα επί 4», αλιεύοντας προτάσεις για την ανάπλαση που θα μπορούσε να γίνει εκεί όπου συναντώνται τέσσερα οικοδομικά τετράγωνα, την κατάργηση του «σταυρού» που σχηματίζουν οι ενδιάμεσοι δρόμοι και την ανάδειξη ενός μεγαλύτερου Οικοδομικού Τετραγώνου ως βασικού κυττάρου της πόλης. Πού είναι όλα αυτά;

Δεν θα μπορούσε η οδός Φυλής, με τα μπορντέλα και τα δεκάδες αξιόλογα κτίρια (που με θαυμαστό τρόπο αντέχουν), να θυμίζει δρόμο του Άμστερνταμ; Γιατί η Αθήνα δεν μπορεί να μετατρέψει μια κακόφημη γειτονιά της σε cult σημείο και πόλο τουρισμού, όπως μετέτρεψε το Λονδίνο την περιοχή του Σόχο και η Νέα Υόρκη το Μπρούκλιν της; Πώς κατάφεραν οι αγγλικές αποβάθρες των Docklands, από παρηκμασμένη περιοχή της εργατικής τάξης να μετουσιωθούν σε επιχειρηματικό κέντρο μεγατόνων;

Εχει σκεφθεί κανείς ποια θα είναι, ή καλύτερα ποια πρέπει να είναι, η τύχη των 250.000 κενών ακινήτων της πρωτεύουσας; Διατηρητέα, εγκαταλελειμμένα, κάποια που απαιτούν μικρές επεμβάσεις για να αποκτήσουν πάλι ζωή. Η Κοινωνία των Πολιτών δεν τα έχει, άραγε, ανάγκη;

Ο τουρισμός επελαύνει, όπως επελαύνει και η νέα μόδα του real estate, το Airbnb. Και η Golden Visa, ασφαλώς, που βάζει στο παιχνίδι επίδοξους Αθηναίους, από την Κίνα, το Ισραήλ, την Τουρκία, τη Ρωσία. Μεσίτες ομολογούν σε κατ’ ιδίαν συνομιλίες ότι η ανθρωπογεωγραφία της πόλης έχει ήδη –έστω κι αν δεν το βλέπουμε– αλλάξει, καθώς πολλοί από τους νέους επενδυτές θα επιλέξουν να κατοικήσουν, και όχι μόνον να εκμεταλλευθούν εκ του μακρόθεν, τη νέα περιουσία τους.

Πληροφορίες, που κυκλοφορούν ευρέως, θέλουν μελλοντικά την περιοχή της Ομόνοιας να μετατρέπεται σε China Town, με επιχείρημα ότι γίνονται μαζικές αγορές ακινήτων από συγκεκριμένους «παίκτες» της αγοράς, πλην όμως γραφεία που έχουν καλή γνώση της πραγματικότητας, τονίζουν –ειδικά για τους Κινέζους– ότι οι αγορές τους διατρέχουν από άκρη σε άκρη την πόλη· η χάρη τους έχει φθάσει και στα βόρεια προάστια.

Όσο για τους Τούρκους, πρόσφατα στοιχεία του Enterprise Greece τους εμφανίζουν δεύτερους όσον αφορά το προφίλ των επενδυτών, πίσω από τους Κινέζους και πιο πάνω από τους Ρώσους.

Το ερώτημα είναι ένα: υπάρχει κάποια αρχή, κάποιος φορέας, κάποιο όργανο που να διαθέτει το σύνολο των πληροφοριών για την πόλη και να είναι σε θέση να καταστρώσει σχέδιο για το πώς θα αντισταθεί στις κακοτοπιές, όπως αυτή της έλλειψης αισθητικής· και με ποιο τρόπο θα παραδοθεί γλυκά σε ομορφιές – όπως όλες οι πόλεις στις οποίες ζουν άνθρωποι;

Καλό και άγιο το lifting στη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης, που υλοποιεί ο Δήμος Αθηναίων, θεάρεστες και οι πρωτοβουλίες των μεγάλων Ιδρυμάτων που τόση δουλειά κάνουν. Αλλά εδώ λείπει ο εγκέφαλος που θα επεξεργαστεί το συνολικό υλικό και θα δώσει εντολή για την ορθή κίνηση.

Η αναζωογόνηση της πλατείας της Αγίας Ειρήνης στο ιστορικό κέντρο ή αυτής του Αγίου Γεωργίου στην Κυψέλη, χάρη στις παρεμβάσεις του δήμου, μπορεί να μην είναι οι ιδεατές, χαρίζουν όμως φως σε γειτονιές που ίσως ρήμαζαν. Προσφέρουν ανάσες σε κατοίκους πιεσμένους και σε επισκέπτες που το βλέμμα τους τελείωνε συνήθως στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Φανταστείτε πόσο καλύτερη θα ήταν η καθημερινότητα όλων μας αν οι ανάσες πολλαπλασιάζονταν, πόσο καλύτερη φυσική αντοχή θα είχαμε στις ανηφοριές της ρουτίνας στην Αθήνα. Η ποιότητα της ζωής στην πόλη θα εξάλειφε –είναι βέβαιο– και μεγάλο μέρος του θυμού, της επιθετικότητας που κουβαλούμε κάποιοι από μας – για καταφρονεμένους πολίτες πρόκειται. Διασταλτικά, ακόμη και η εξέλιξη στο περιστατικό της Γλάδστωνος ενδέχεται να ήταν διαφορετική…

ΥΓ1: Για την Ιστορία και μόνον, αξίζει να πει κανείς ότι στην περίπτωση του Λονδίνου, πχ. των Ντόκλαντς, θεσμοθετήθηκε Οργανισμός, στον οποίο δόθηκαν (ασύλληπτες) υπερεξουσίες, για να μπορέσει να κάνει αυτά που έκανε. Οι ειδήμονες γνωρίζουν τις λεπτομέρειες, ας αποφασίσουν εκείνοι πώς θα γινόταν μια μεταλαμπάδευση στην ημεδαπή.

ΥΓ2: Ενας καλός, πολυταξιδεμένος φίλος λέει, αναφορικά με τα Τίρανα, ότι με την ανάπτυξη που γνωρίζουν και αυτά σε λίγο θα τα βλέπουμε με το κιάλι.

Πηγή: PROTAGON.GR