Ζαγορά Πηλίου: Εκατό χρόνια συνεταιριστικής ιστορίας

Του Διονύση Βαλασσά (*)

Το 2016 ο Αγροτικός συνεταιρισμός Ζαγοράς Πηλίου γιορτάζει έναν αιώνα ζωής. Εκατό χρόνια πριν, στις 27 Οκτωβρίου 1916, Ζαγοριανοί ίδρυσαν τον Συνεταιρισμό Πωλήσεως Γεωργικών Προϊόντων Ζαγοράς.

Η Ζαγορά ανήκει στη φουρνιά συνεταιρισμών που συστήθηκαν με τον πρώτο νόμο περί συνεταιρισμών (602/1915), που άντεξε και συνεχίζει μέχρι σήμερα. Η πορεία του συνεταιρισμού δεν ήταν ευθύγραμμη και ομαλή. Ακολούθησε την ιστορική πορεία και τη μοίρα της χώρας. Στον αιώνα αυτόν, μεσολάβησαν δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, ένας εμφύλιος, τέσσερις δικτατορίες, μία χρεοκοπία (1932), η μεταπολίτευση, η οικονομική κρίση από το 2009 μέχρι σήμερα.

Στη Ζαγορά υπήρχε παράδοση συνεργατισμού και εξωστρέφειας από την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Η παραγωγή μεταξιού και μάλλινων σκουτιών, που προωθούνταν σε μακρινά λιμάνια με τα "ζαγοριανά καράβια". Η γεωγραφική απομόνωση, η αλίμενη ακτογραμμή και η ανυπαρξία οδικής σύνδεσης με τον Βόλο έως το 1933 δεν εμπόδισαν, αλλά ίσως βοήθησαν την εμπορική - συνεργατική δραστηριότητα.

Η μηλοκαλλιέργεια έχει παράδοση στη Ζαγορά, αφού τη συναντούμε σε διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη δημοσιευμένο το 1910. Το 1935 ο Γεώργιος Σαμσαρέλος έφερε από την Καλιφόρνια της Αμερικής την ποκιλία "στάρκιν ντελίσιους", που "έδεσε" με το μικροκλίμα της περιοχής, τη σύσταση του εδάφους και έμελλε να αναδείξει τη Ζαγορά σε διάσημο τόπο παραγωγής κόκκινων μήλων στάρκιν.

Το 1945, σε μια οικονομικά ανώμαλη περίοδο, όπου το χρήμα ήταν πληθωριστικό, ο συνεταιρισμός εξέδωσε διατακτική -ένα αξιόγραφο για τα μέλη του, που το Βρετανικό Μουσείο συμπεριέλαβε σε έκδοσή του για την παγκόσμια ιστορία του χρήματος. Τη δεκαετία του 1950, μετά την κατοχή και τον εμφύλιο, ο συνεταιρισμός λειτουργεί σε κατάσταση οιονεί χρεοκοπίας.

Σε πείσμα των αντιξοοτήτων, στο επίπεδο της καλλιέργειας πραγματοποιείται μια κοσμογονία. Χιλιάδες στρέμματα εκχερσώνονται με το τσαπί και εκατομμύρια πέτρες γίνονται πεζούλες στήριξης των επικλινών εδαφών. Στις δεκαετίες του 1950 και 1960 διαμορφώθηκε ο απέραντος μηλεώνας που κυριαρχεί σήμερα στη Ζαγορά.

Ο οργασμός αυτός επιτελέστηκε μέσα σε συνθήκες απίστευτης φτώχειας, με προσδοκία απόδοσης μετά από 8-15 χρόνια. Η πίστη, ο ενθουσιασμός, η εργατικότητα των Ζαγοριανών αγροτών πέτυχε ένα θαύμα.

Το 1964 μία δυναμική ομάδα 48 παραγωγών ξεκίνησε την ανασύνταξη του συνεταιρισμού, καθώς η επέκταση της παραγωγής, η υψηλή εμπορική αξία των προϊόντων, η χαμηλή διαπραγματευτική θέση των αγροτών έφεραν την εκμετάλλευση από τους εμπόρους.

Η διοίκηση ενοικίασε κατάστημα στη νεοσύστατη τότε Κεντρική Λαχαναγορά του Ρέντη και αγόρασε το πρώτο ιδιόκτητο φορτηγό αυτοκίνητο.

Η δικτατορία του 1967 διόρισε άλλο Διοικητικό Συμβούλιο, που ωστόσο συνέχισε το έργο των προηγούμενων και έστησε το 1971 τον πρώτο πυρήνα Ψυγείων του συνεταιρισμού. Το 1975 αποκτά πρατήριο στην Κεντρική Λαχαναγορά Θεσσαλονίκης. Τη δεκαετία του 1980 η είσοδος της χώρας στην ΕΟΚ δημιουργεί ευκαιρίες επένδυσης, καθώς η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ υπήρξε αρχικά φιλική προς τους συνεταιρισμούς.

Ο συνεταιρισμός Ζαγοράς αξιοποίησε στο έπακρο τις ευνοϊκές δυνατότητες. Ολοκλήρωσε υποδομές σε κτήρια και εξοπλισμό καθιστώντας το συγκρότημα του συνεταιρισμού ένα από τα μεγαλύτερα ψυγεία - διαλογητήρια στα Βαλκάνια. Προσλήφθηκε προσωπικό πανεπιστημιακού επιπέδου, μηχανογραφήθηκε το Λογιστήριο, εκπονήθηκε το εμπορικό σήμα ΖΑΓΟΡΙΝ και πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες απευθείας εξαγωγές.

Η δεκαετία του 1990 είναι η δεκαετία του μάρκετινγκ. Ο συνεταιρισμός γίνεται πλήρες μέλος του ευρωπαϊκού οργανισμού EUROFRU και ξεκινάει δράσεις προβολής - προώθησης των προϊόντων. Οργανώνονται φεστιβάλ μήλου στη Ζαγορά, εκδίδεται έντυπο υλικό συμμετοχή σε εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό.

Το 1996 εγκρίνεται με τον Κανονισμό Ε.Ε. 1107/96 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) -τα πρώτα στην Ευρώπη "Μήλα Ζαγοράς Πηλίου". Το εμπορικό σήμα ZAGORIN - HELLAS επικολλάται σε κάθε μήλο. Το προϊόν αποκτά ταυτότητα / αναγνωρισιμότητα και διαφημίζεται.

Το 1997 οργανώνεται στον Βόλο πανευρωπαϊκό συνέδριο Prognosfruit '97 για την πρόγνωση της παραγωγής μήλων / αχλαδιών, το μόνο που έγινε στην Ελλάδα.

Τη δεκαετία του 2000 δόθηκε έμφαση στον πρωτογενή τομέα και στην υγιεινή και ασφάλεια των προϊόντων.

Όλοι οι μηλεώνες εντάσσονται στο σύστημα της ολοκληρωμένης παραγωγής, με αυστηρή επιλογή των σκευασμάτων που χρησιμοποιούνται, με υποχρεωτική τήρηση πρωτοκόλλων καταγραφής των καλλιεργητικών δράσεων, σύμφωνα με τους κανόνες ορθής γεωργικής πρακτικής. Υιοθετούνται φιλοπεριβαλλοντικές μέθοδοι καλλιέργειας, αποφεύγονται τα χημικά. Κάποιοι παραγωγοί στρέφονται στη βιολογική καλλιέργεια. Επόμενοι στόχοι η παραγωγή προϊόντων μεταποίησης μήλου (χυμός, τσιπς, πετιμέζι κ.λπ).

Ο συνεταιρισμός έχει το μοναδικό στο ανατολικό Πήλιο σούπερ - μάρκετ, κατάστημα γεωργικών εφοδίων, τουριστικές επιχειρήσεις στο Χορευτό (επίνειο της Ζαγοράς) και παρέχει υπηρεσίες στα μέλη του (ασφάλειες, επιστροφή ΦΠΑ αγροτών, δηλώσεις ΟΣΔΕ κ.λπ). Παρέχει εποχική εργασία στα μέλη και τις οικογένειές τους κατά την περίοδο του χειμώνα.

Σημαντική είναι η κοινωνική παρέμβαση του συνεταιρισμού (δανεισμός για καλλιεργητικές ανάγκες, βοήθεια σε έκτακτες περιπτώσεις υγείας, πυρκαγιάς κ.λπ., επιχορήγηση κοινωνικών φορέων, σχολείων, εκδηλώσεων, κ.ά.).

Ο συνεταιρισμός εξάγει το 10% - 30% της παραγωγής του, που ανέρχεται σε 12.000.000 έως 15.000.000 κιλά προϊόντων. Εξόφλησε τις Τράπεζες ήδη από το 2008.

Έχει επιχειρησιακή σύμβαση με αποδοχές ανώτερες από αυτές που προβλέπονται στην Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας. Τα χρόνια της κρίσης δεν έγινε καμία απόλυση εργαζομένου, ενώ περικοπή αποδοχών έγινε το 2011κατά 10%.

Κατά την τελευταία χρήση πλήρωσε 1.566.000 ευρώ και για μισθοδοσία, 518.000 ευρώ για ημερομίσθια εποχιακού προσωπικού. Απέδωσε 522.000 ευρώ σε εισφορές στο ΙΚΑ και 189.000 ευρώ σε Φόρο Μισθωτών Υπηρεσιών. Οι συναλλαγές είναι διαφανείς, δεν αποκρύπτεται τίποτε και από ΦΠΑ προϊόντων πληρώθηκαν 705.000 ευρώ.

Ο κύκλος εργασιών του συνεταιρισμού ανέρχεται σε 15.000.000 ευρώ.

Πηγή: ΑΥΓΗ

(*) Ο Διονύσης Βαλασσάς είναι διευθυντής του Αγροτικού συνεταιρισμού Ζαγοράς Πηλίου