Πώς οι ιθαγενείς πέτυχαν μια νίκη ορόσημο, προστατεύοντας τον Αμαζόνιο από τις εξορύξεις πετρελαίου

Η φυλή των Γαοράνι του Ισημερινού πέτυχε μια ιστορική δικαστική νίκη για τη προστασία των σπιτιών τους - και του πλανήτη - από την καταστροφή. Κείμενο το REYNARD LOKI από το THEPRESSPROJECT

Στις 16 Μαΐου, εκατοντάδες αυτόχθονες ταξίδεψαν από διάφορες Αμαζόνιες περιοχές του Ισημερινού στην πρωτεύουσα Κίτο, για να απαιτήσουν την τήρηση της ιστορικής δικαστικής απόφασης της 26ης Απριλίου, στην οποία η φυλή Γαοράνι του Ισημερινού υπερασπίστηκε επιτυχώς 2 εκατομμύρια στρέμματα τροπικού δάσους των αυτόχθονων κοινοτήτων του Αμαζονίου από τις εξορύξεις πετρελαίου.

Μετά από δύο εβδομάδες διαβουλεύσεων, η απόφαση ορόσημο, που έλαβε μια ομάδα τριών δικαστών του περιφερειακού δικαστηρίου της Παστάζα, διέκοψε άμεσα και επ’ αόριστον τα σχέδια για τον πλειστηριασμό 180 χιλιάδων εκταρίων γης της φυλής Γαοράνι σε πετρελαϊκές εταιρείες, καταφέροντας ένα μεγάλο πλήγμα και στην κυβέρνηση του Ισημερινού. 

Η απόφασή αυτή παρέχει προστασία σε μια έκταση μεγαλύτερη από εκείνη που είχε αρχικά δημοπρατηθεί. Σύμφωνα με την Amazon Frontlines, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που βοήθησε στην υπόθεση των Γαοράνι, «Η ετυμηγορία διακόπτει επίσης τον υπό διαβούλευση πλειστηριασμό 16 “οικοπέδων” πετρελαίου, που εκτείνονται σε μια περιοχή 7 εκατομμυρίων εκταρίων αυτόχθονης γης, προσφέροντας ένα ανεκτίμητο δεδικασμένο για άλλους γηγενείς πληθυσμούς σε όλο τον Αμαζόνιο του Ισημερινού».

Στις 16 Μαΐου, μέσω μιας κινητοποίησης στο Κίτο, ομάδες ιθαγενών αποδοκίμασαν τις δηλώσεις της κυβέρνησης μετά τη δικαστική απόφαση. «Ελπίζουμε ότι κατά την έφεση η απόφαση μπορεί να αναστραφεί», δήλωσε ο Υπουργός Ενέργειας και Μη-Ανανεώσιμων Φυσικών Πόρων, Κάρλος Πέρες. Αδιαφορώντας πλήρως για την αυτονομία και τα δικαιώματα των ιθαγενών πρόσθεσε : «Δεν είναι δυνατόν αποφάσεις με εθνικό αντίκτυπο, να λαμβάνονται σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο, όπως στην περίπτωση των υδρογονανθράκων και των εξορύξεων». Με την απόφασή τους, οι δικαστές παρέμειναν πιστοί στα πρότυπα του Συνταγματικού Δικαστηρίου του Ισημερινού και της διεθνούς νομοθεσίας. Οι αποφάσεις που αφορούν την γη των ιθαγενών δεν δύνανται να λαμβάνονται μονομερώς από την κεντρική κυβέρνηση.

Ειδικότερα, η απόφαση ακυρώνει τη διαδικασία που είχε ξεκινήσει η κυβέρνηση του Ισημερινού με τους Γαοράνι το 2012, η οποία, σύμφωνα με τους δικαστές, παραβίαζε το δικαίωμα των Γαοράνι σε μια ελεύθερη και εμπεριστατωμένη διαβούλευση καθώς και στην αυτοδιάθεσή τους. Η απόφαση όριζε δηλαδή ότι η διαβούλευση έγινε κακή τη πίστη και απέτυχε να ενημερώσει ορθά τους Γαοράνι για τους κινδύνους και τις επιπτώσεις των σχεδίων της κυβέρνησης για τον πλειστηριασμό της γης τους, αγνοώντας παράλληλα την κουλτούρα των Γαοράνι και τις παραδοσιακές μεθόδους λήψης αποφάσεων της φυλής.

Στις 13 Μαρτίου, οι Γαοράνι εκλήθησαν σε μια εσπευσμένη ακρόαση στην επαρχιακή πρωτεύουσα του Πούγιο, για να υπερασπιστούν τη θέση τους. Σύμφωνα με τη συνήγορο της κοινότητας, Λίνα Μαρία Εσπινόζα, το δικαστήριο έκανε λόγο για «ΜΕΡΟΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΤΟΥ ΙΣΗΜΕΡΙΝΟΥ, και ανικανότητα ή έλλειψη ενδιαφέροντος της κυβέρνησης για τα δικαιώματα και τα έθιμα λαών και πολιτισμών χιλιετιών, που προσπαθούν να προστατέψουν τις περιοχές τους και τα συνταγματικά τους δικαιώματα».

«Τα οστά των προγόνων μας είναι θαμμένα κάτω από αυτήν την γη», είπαν οι Γαοράνι σε μια ΔΗΛΩΣΗ στο Amazon Frontlines. «Ελάφια, αγριογούρουνα και ιαγουάροι ακόμα περιφέρονται ελεύθερα σε αυτήν την γη. Η μνήμη μας, η γλώσσα μας και τα τραγούδια μας γεννιούνται από το δάσος, και θα διασφαλίσουμε τη συνέχειά τους από γενιά σε γενιά». Ένα σημαντικό σημείο της απόφασης είναι ότι οι συγκεκριμένες εκτάσεις γης προστατεύονται από το σύνταγμα του Ισημερινού, το οποίο ορίζει τα «αναφαίρετα και αδιαίρετα» δικαιώματα των αυτόχθονων λαών «στην πατρογονική τους γη και στην ελεύθερη επιδίκαση διαμαχιών για αυτή». 

Οι δικαστές αποφάσισαν πως η κυβέρνηση του Ισημερινού οφείλει να επαναλάβει την ελεύθερη, προηγούμενη και ενημερωμένη διαβούλευση, ακολουθώντας τα πρότυπα του διεθνούς δικαίου και του Συνταγματικού Δικαστηρίου του Ισημερινού. Επιπλέον, το Υπουργείο Ενέργειας και Μη-Ανανεώσιμων Φυσικών Πόρων και το Υπουργείου Περιβάλλοντος πρέπει να εκπαιδεύσουν επαρκώς κυβερνητικούς αξιωματούχους σχετικά με το δικαίωμα της ελεύθερης, προηγούμενης και ενημερωμένης διαβούλευσης, αλλά και το δικαίωμα αυτοδιάθεσης πριν τους αναθέσουν υποθέσεις. 

“Η κυβέρνηση προσπάθησε να πουλήσει τη γη μας στις εταιρείες πετρελαίου χωρίς την έγκριση μας,” είπε ο Νεμόντε Νενκίμο, πρόεδρος του Συντονιστικού Συμβουλίου των Γαοράνι του Εκουαδόρ-Παστάζα (Pastaza CONCONAWEP), ένας πολιτικός οργανισμός των Γαοράνι και ενάγων στην μήνυση. “Εμείς αποφασίζουμε τι θα γίνει με τη γη μας. Ποτέ δε θα πουλήσουμε το τροπικό δάσος στις πετρελαϊκές εταιρείες. Τα εξορυκτικά συμφέροντα της κυβέρνησης δεν έχουν μεγαλύτερη αξία από τα δικαιώματα μας, τα δάση και τις ζωές μας.”

Η μήνυση κατατέθηκε μαζί με τον Διαμεσολαβητή του Ισημερινού για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα  κατά του Υπουργείου Ενέργειας και Μη-Ανανεώσιμων Φυσικών Πόρων, της Γραμματείας Υδρογονανθράκων και του Υπουργείου Περιβάλλοντος. ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ AMAZON FRONTLINES,

η αγωγή υποστηρίζει ότι τα συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα των Γαοράνι  “παραβιάστηκαν μέσω μιας καταχρηστικής διαδικασίας διαβούλευσης, που προηγήθηκε μιας δημοπρασίας πετρελαίου, η οποία θα προσέφερε τη γη των Γαοράνι στην επαρχία Παστάτσα στην πλειοδότρια εταιρεία.”

 Η δημοπρασία της κυβέρνησης, που ανακοινώθηκε τον Φεβρουάριο του προηγούμενου έτους,  περιλάμβανε 16 ΝΕΕΣ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ, που καλύπτουν πάνω από επτά εκατομμύρια στρέμματα πρωτογενούς, χωρίς υποδομές (π.χ. δρόμοι), Αμαζόνιου δάσους κατά μήκος του νοτιοανατολικού Ισημερινού. Μια ανατολική επαρχία ζούγκλας, η Παστάζα, της οποίας το ομώνυμο ποτάμι είναι ένας από τους χίλιους περίπου παραπόταμους που τροφοδοτούν τον επιβλητικό Αμαζόνιο, περιλαμβάνει μερικές από τις πιο πλούσιες σε βιοποικιλότητα περιοχές του κόσμου.

Ο εκπρόσωπος των Γαοράνι, Οσβάντο Νενκίμο, δήλωσε, ότι ενώ η απόφαση αποτελεί “ένα νομικό προηγούμενο για τα δικαιώματα των αυτόχθονων”, “η μάχη μόλις τώρα ξεκίνησε.” Πρόσθεσε πως “η κυβέρνηση θα ασκήσει έφεση επειδή ακόμη θέλουν το πετρέλαιο κάτω από τη γη μας.” Όντως, μια μέρα μετά την απόφαση του δικαστηρίου, η κυβέρνηση του Ισημερινού ανακοίνωσε ακριβώς αυτό. Σε μια δήλωση, το Υπουργείο Ενέργειας και Μη-Ανανεώσιμων Φυσικών Πόρων είπε ότι “ΘΑ ΑΣΚΗΣΕΙ ΕΦΕΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ, καθώς, παρά την παρουσίαση εγγράφων και βίντεο και τη τήρηση της διαδικασίας σύμφωνα με τα πρότυπα, αυτά δεν λήφθηκαν υπόψη από το δικαστήριο.”

“Η επερχόμενη έφεση είναι κρίσιμη για τους Γαοράνι, αλλά και για τους αυτόχθονες λαούς σε όλη τη χώρα, που αγωνίζονται για να προστατέψουν εκατομμύρια στρέμματα πατρογονικής, αυτόχθονης, δασικής γης,” δήλωσε ο Μπράιαν Πάρκερ, δικηγόρος με το Amazon Frontlines, στο Ινστιτούτο Ανεξάρτητων Μέσων. “Στέκονται ενωμένοι δίπλα στους Γαοράνι επειδή τα δικαιώματα των αυτόχθονων λαών παραβιάζονται συστηματικά από την κυβέρνηση του Ισημερινού προς όφελος του πετρελαίου, των εξορύξεων και των υδροηλεκτρικών έργων σε όλη τη χώρα.”

Στις 21 Μαΐου, όμως, ο πρόεδρος, Λένιν Μορένο, ΕΞΕΔΩΣΕ ΕΝΑ ΚΑΙΝΟΥΡΙΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ, παραχωρώντας δύο οικόπεδα αυτόχθονης γης στην εταιρεία Yasuni National Park Area, χωρίς να συμβουλευτεί τις αυτόχθονες κοινότητες και πιθανότατα ξεκινώντας ακόμη μία νομική διαμάχη.

Παραχωρήσεις εναντίον Συνταγματικών Δικαιωμάτων

Οι παραχωρήσεις αυτές καλύπτουν τις περιοχές που βρίσκονται στην κυριότητα των εθνών Σούαρ, Ακουάρ, Κιχγουά, Γαοράνι, Σιγουίαρ, Αντόα και Σαπάρα, με ένα κομμάτι να βρίσκεται σχεδόν εξ ολοκλήρου μέσα στην περιοχή των Γαοράνι. Η συμμαχία αυτόχθονων κοινοτήτων προειδοποιεί, ότι, αν παραχωρηθούν στη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων, θα απειληθούν τόσο η υγεία και οι ζωές των κοινοτήτων που ζουν στην περιοχή, όσο και η σπάνια βιοποικιλότητα και το ευαίσθητο οικοσύστημα της περιοχής. Αλλά ανεξάρτητα από τις περιβαλλοντικές και κοινωνικοπολιτισμικές απειλές, οι ενάγοντες υποστήριξαν επιτυχώς ότι οι παραχωρήσεις καταπατούν τα συνταγματικά τους δικαιώματα. 

Το πετρέλαιο και οι άλλες εξαγωγικές δραστηριότητες θα μπορούσαν να αποτελέσουν από μόνα τους μια συνταγματική πρόκληση. Το 2008, ο Ισημερινός έγινε Η ΠΡΩΤΗ ΧΩΡΑ ΠΟΥ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΕ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ του, το οποίο αναθεωρήθηκε για να αναγνωριστεί ότι η φύση σε όλες τις έμβιες μορφές της “έχει το δικαίωμα να υπάρχει, να επιμένει,να διατηρεί και να αναγεννά τους ζωτικούς κύκλους, τις δομές, τις λειτουργίες και τις διαδικασίες στην εξέλιξη.”

Βιομηχανική Ανάπτυξη εναντίον Αυτόχθονων Λαών

Ο Ισημερινός είναι ένας από τους ΜΙΚΡΟΤΕΡΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ στον Οργανισμό Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών (OPEC). Μόνο η Δημοκρατία του Κονγκό, η Ισημερινή Γουινέα και η Γκαμπόν αντλούν ακόμα λιγότερο. Αλλά αυτό δεν έχει εμποδίσει τη χώρα από το να συνάψει μεγάλες συμφωνίες με κράτη πεινασμένα για πετρέλαιο. Το 2009, ένα χρόνο μετά τη χρεοκοπία της χώρας – έχοντας συσσωρεύσει ένα ΧΡΕΟΣ 3 ΔΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΩΝ ΔΟΛΑΡΙΩΝ – ο τότε πρόεδρος, Ραφαέλ Κορέα, έκανε μια συμφωνία με τη Κίνα για παραχώρηση πετρελαίου έναντι μετρητών. Σε αντάλλαγμα για την πώληση του αργού πετρελαίου της χώρας στην κρατική Petrochina, η Κίνα παρείχε στον Ισημερινό δάνειο 1 ΔΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟΥ δολαρίων.  

Τώρα η χώρα ψάχνει να προσελκύσει επενδύσεις συνολικού ύψους 800 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΩΝ δολαρίων για την τόνωση της παραγωγής πετρελαίου, την οποία η κυβέρνηση εκτιμά ως κρίσιμη για την βελτίωση της οικονομίας. “Ήρθε η ώρα για τον ιδιωτικό τομέα να επενδύσει,” είπε ο πρόεδρος Μορένο το 2018 σε ένα τηλεοπτικό διάγγελμα, υποστηρίζοντας ότι συμπράξεις ιδιωτικού και δημόσιου τομέα στις υποδομές, στο πετρέλαιο, στην ενέργεια, στις εξορύξεις και στους τομείς τηλεπικοινωνίας θα μπορούσαν να αποφέρουν 7 ΔΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΔΟΛΑΡΙΑ ΣΕ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2021.

Η μήνυση των Γαοράνι προέκυψε από την αθέτηση της υπόσχεσης του κράτους. Το Δεκέμβριο του 2017, μετά από δύο εβδομάδες ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ 200 ΜΙΛΙΩΝ από τη ζούγκλα του Αμαζονίου στην πρωτεύουσα Κίτο, οι αυτόχθονες ακτιβιστές απαίτησαν ένα τέλος στη δραστηριότητα της εξαγωγικής βιομηχανίας στις περιοχές τους. Η κυβέρνηση του Μορένο δεσμεύτηκε στο Συντονιστικό των Ιθαγενών Εθνοτήτων (CONAIE), τον μεγαλύτερο οργανισμό αυτοχθόνων στον Ισημερινό, να ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ ΝΕΕΣ ΠΕΤΡΕΛΑΪΚΕΣ ΚΑΙ ΕΞΟΡΥΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ σε περιοχές όπου δεν έχει προηγηθεί διαβούλευση με τα τοπικά έθνη αυτόχθονων. Όμως, όπως ισχυρίστηκε η ΑΓΩΓΗ, οι Γαοράνι δεν είχαν ενημερωθεί σωστά.

Πηγή: THEPRESSPROJECT