Η αρτιότερη Κλοπή Δεδομένων στην Ψηφιακή Ιστορία

Το ΣΚΑΝΔΑΛΟ FACEBOOK-CAMBRIDGE ANALYTICA αποτελεί, πιθανότατα, την πιο οργανωμένη και εκτεταμένη συλλογή προσωπικών δεδομένων σε παγκόσμιο επίπεδο., σύμφωνα με το  OSARENA.NET. Η αποκάλυψή του, αν και προκάλεσε τεράστιες αντιδράσεις -αναγκάζοντας τον Mark Zuckerberg να παρουσιαστεί ενώπιον εθνικών φορέων όπως το αμερικανικό Κογκρέσο για να δώσει εξηγήσεις- απέτυχε, όπως όλα δείχνουν, να αφυπνίσει το ευρύ κοινό, που επιμένει να εκθέτει τη ζωή του στα ψηφιακά μανταλάκια.

Όμως, ο αντίκτυπός του ήταν τόσο δυνατός που εγκαθίδρυσε κλίμα φόβου επανάληψης αντίστοιχων φαινομένων σε κάθε εκλογική αναμέτρηση έκτοτε και επιβεβαίωσε με τον χειρότερο τρόπο την πεποίθηση πως ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΙΟ ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΠΟΡΟΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ.

Τα γεγονότα μέσα από τα μάτια των πρωταγωνιστών

Το ντοκιμαντέρ «The Great Hack» εκθέτει τα γεγονότα υπό την οπτική της Carole Cadwalladr, δημοσιογράφου της εφημερίδας The Guardian η οποία έφερε στη δημοσιότητα το θέμα, του David Carroll, Αναπληρωτή Καθηγητή στο Parsons School of Design που μήνυσε -ανεπιτυχώς- την Cambridge Analytica για παράνομη κατοχή προσωπικών του δεδομένων, και της Brittany Kaiser, πρώην Διευθύντριας Επιχειρηματικής Ανάπτυξης της Cambridge Analytica που παρείχε πληροφορίες σε δημοσιογράφους.

Αν και ο τίτλος είναι παραπλανητικός, καθώς δεν υπήρξε κανενός είδους «χακάρισμα», πέρα από τις εξιστορήσεις των πρωταγωνιστών μας παρουσιάζονται προσωπικές ιστορίες και μαρτυρίες παραγόντων και από τις δύο πλευρές του τεράστιου σκανδάλου.

Λιγότερα από δύο χρόνια από τη μέρα που η πρωτοφανής αυτή υπόθεση είδε το φως της δημοσιότητας, κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να παρακολουθήσει πώς μια σύμπραξη εταιρειών κατάφερε, με τη χρήση παράνομα αποκτηθέντων προσωπικών δεδομένων των ίδιων των πολιτών διάφορων χωρών, να επηρεάσει την «κοινή γνώμη» και να τη στρέψει προς το επιθυμητό αποτέλεσμα στην εκάστοτε ψηφοφορία.

Ψυχολογικός πόλεμος με αθώες εφαρμογές

Εμείς δε θα ακολουθήσουμε την πεπατημένη οδό αλλά, με αφορμή το ντοκιμαντέρ και το εν λόγω σκάνδαλο, θα εστιάσουμε στις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν για την αλίευση των δεδομένων ευελπιστώντας να ενημερώσουμε τους αναγνώστες για την αθέατη αλλά επικίνδυνη πτυχή των κοινωνικών δικτύων με την οποία έρχονται σε επαφή καθημερινά.

Όλα ξεκίνησαν όταν ο Aleksandr Kogan, ψυχολόγος, επιστήμονας δεδομένων και Λέκτορας (τότε) στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, δημιούργησε την εφαρμογή-ερωτηματολόγιο «This Is Your Digital Life» για το Facebook. Με τη συναίνεση των χρηστών της, η εφαρμογή αυτή συγκέντρωνε δεδομένα που θα χρησιμοποιούνταν για ακαδημαϊκές έρευνες. Το πρόβλημα, όμως, ήταν ότι επέτρεπε και την εμπορική χρήση των δεδομένων.

Όπως προέκυψε από τα στοιχεία των αποκαλύψεων, ο Kogan είχε υποκλέψει την ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΗ ΜΕΘΟΔΟ ΑΝΑΛΥΣΗΣ της ανθρώπινης συμπεριφοράς που δημιούργησε ο Michal Kosinski, τότε φοιτητής στο ίδιο Πανεπιστήμιο, και τη χρησιμοποιούσε κακόβουλα στη δική του εφαρμογή για να δημιουργήσει ένα εργαλείο ψυχολογικού πολέμου, καθώς συνεργαζόταν με τη βρετανική εταιρεία έρευνας συμπεριφοράς και στρατηγικής επικοινωνίας Strategic Communication Laboratories, η οποία αποκτούσε τα δεδομένα που συλλέγονταν. Σημειώστε εδώ ότι η SCL διέθετε τμήμα που χρησιμοποιούσε μηνύματα βασισμένα σε δεδομένα ώστε να προσφέρει εκλογικές επιτυχίες στους (πολιτικούς) πελάτες της.

Η SCL είχε και μια θυγατρική στις ΗΠΑ, την Cambridge Analytica. Αντιπρόεδρος αυτής ήταν ο Steve Bannon, ο οποίος διετέλεσε Διευθύνων Σύμβουλος στην προεδρική εκστρατεία του Donald Trump και κατόπιν Επικεφαλής Στρατηγικής του Λευκού Οίκου και Ανώτερος Σύμβουλος του Προέδρου. Βλέπετε λοιπόν πώς διασυνδέονταν οι εταιρείες και τα πρόσωπα-κλειδιά σε σημαντικές θέσεις.

Ας δούμε τώρα πώς ακριβώς επετεύχθη η τεραστίων διαστάσεων συλλογή δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, πώς αυτά αναλύθηκαν και αξιοποιήθηκαν για να οδηγήσουν στη χειραγώγηση των ψηφοφόρων αλλά και γενικότερα τη δύναμη που μπορούν να παρέχουν σε οποιονδήποτε τα κατέχει. Ίσως ξενίσουν ορισμένους από εσάς όσα ακολουθούν παρακάτω, εντούτοις δεν είναι τίποτα περισσότερο από αναφορά σε γνωστές πρακτικές που χρησιμοποιούνται καθημερινά στη διαδικασία που ονομάζεται «data mining».

Στατιστικά

Μέσω της εφαρμογής του Kogan, οι δύο εταιρείες εκμεταλλεύτηκαν τεχνικές αδυναμίες (;) του Facebook και συνέλεξαν όχι μόνο δημόσια αναρτημένες πληροφορίες των συναινούντων χρηστών μα και προσωπικά δεδομένα αυτών αλλά και των «φίλων» τους (σ.σ. εδώ βλέπουμε πώς ένα άτομο μπορεί να γίνει επικίνδυνο για τον κύκλο του σε ένα κοινωνικό δίκτυο). Αυτό τους επέτρεψε να δημιουργήσουν στατιστικά για τα υποκείμενα-ψηφοφόρους, ένα σημαντικό στάδιο για την αλίευση δεδομένων.

Βέβαια, αυτό δεν περιορίστηκε στο Facebook. Η Cambridge Analytica βρέθηκε να έχει στην κατοχή της σωρεία δεδομένων που αγοράστηκαν από τράπεζες, εταιρείες τηλεπικοινωνιών, ιδιωτικές κλινικές και νοσοκομεία, δημόσιες υπηρεσίες, μέχρι και από βιβλιοθήκες (αυτά που κατά καιρούς εμφανίζονται ως «διαρροές»).

Ταξινόμηση

Τα στοιχεία που συνελέχθησαν αναλύθηκαν και ταξινομήθηκαν σε σύνολα δεδομένων, σύμφωνα με επιλεγμένα κριτήρια. Αν τυχόν αναρωτιέστε πώς μπορεί ένα προφίλ να παρέχει σχετικά με την υπόθεση δεδομένα για ταξινόμηση και ποια είναι αυτά, να αναφέρουμε ότι υπάρχει ήδη από το 2013 ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΥ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙ ότι αρκούν ελάχιστα «likes» ενός χρήστη για να προβλέψουν, μεταξύ άλλων, τη φυλή του αλλά και το πολιτικό κόμμα που υποστηρίζει, με ποσοστό επιτυχίας 95% και 85% αντίστοιχα.

Συσχετισμός

Η ταξινόμηση οδηγεί στο επόμενο βήμα, τον συσχετισμό των δεδομένων. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί πολύ απλά, με την εξής (ενδεικτική) ακολουθία: α) ο τάδε υποψήφιος (ή το κόμμα του) έχει μεγαλύτερη υποστήριξη από λευκούς ψηφοφόρους. β) Η δείνα πολιτεία έχει περισσότερους λευκούς κατοίκους. Συνεπώς, γ) οι πιθανότητες νίκης του υποψήφιου στη συγκεκριμένη πολιτεία είναι αυξημένες.

Ομαδοποίηση

Κατά την ομαδοποίηση, τα σύνολα δεδομένων χωρίζονται σε ομάδες, ανάλογα με τις ομοιότητες που εμφανίζουν. Ακολουθώντας το παραπάνω παράδειγμα, οι λευκοί ψηφοφόροι που είναι ταυτόχρονα ανύπαντροι και έχουν χαμηλό εισόδημα μπορούν να αποτελέσουν μια ομάδα προς στόχευση για την καμπάνια ενός υποψήφιου.

Εντοπισμός προτύπων

Τα πρότυπα εδώ είναι σταθερά επαναλαμβανόμενα χαρακτηριστικά. Λόγου χάρη, οι υποστηρικτές του Trump αναπαρήγαγαν συγκεκριμένες πεποιθήσεις και συμπεριφορές. Ο εντοπισμός των προτύπων είναι ιδιαίτερα σημαντική διαδικασία, καθώς επιτρέπει τη δημιουργία ψυχολογικού προφίλ αλλά και καθιστά δυνατή την πρακτική που ακολουθεί. ΠληροφορίαΣτη συγκεκριμένη περίπτωση, τα προφίλ βασίστηκαν στα λεγόμενα «Μεγάλα Πέντε» χαρακτηριστικά της ανθρώπινης προσωπικότητας, δηλαδή τη δεκτικότητα, την ευσυνειδησία, την εξωστρέφεια, την τερπνότητα και τον νευρωτισμό.

Προσδιορισμός ανωμαλιών

«Ανωμαλία» είναι κάποιο στοιχείο που δεν εμπίπτει σε ένα σύνολο δεδομένων. Μένοντας στο ίδιο παράδειγμα ώστε να είναι πιο κατανοητή η εξήγηση, ας υποθέσουμε ότι ένας υποψήφιος γνωρίζει πως στις περισσότερες πολιτείες οι υποστηρικτές του είναι λευκοί και ανύπαντροι. Όμως, τα στοιχεία δείχνουν ότι σε κάποια άλλη πολιτεία παρουσιάζεται άνοδος στην υποστήριξη από έγχρωμους, παντρεμένους ψηφοφόρους. Αυτή είναι μια «ανωμαλία» που, φυσικά, θα επιχειρήσει να την αξιοποιήσει προς όφελός του.

(Στατιστική) παλινδρόμηση

Αυτή είναι μια τεχνική που εντοπίζει τη σχέση κάποιων μεταβλητών σε ένα σύνολο δεδομένων. Στο παράδειγμά μας, ο υποψήφιος πρέπει να μάθει γιατί στη μία εκείνη πολιτεία αυξάνεται η υποστήριξη από έγχρωμους ψηφοφόρους, ενώ στις άλλες όχι. Ανατρέχοντας στα δεδομένα που διαθέτει, θα διαπιστώσει ότι οι έγχρωμοι πολίτες στη συγκεκριμένη πολιτεία είναι πιο δεκτικοί σε ένα, επίσης συγκεκριμένο, μήνυμα. Οπότε, θα χρησιμοποιήσει το ίδιο ή παρεμφερές μήνυμα επιχειρώντας να επηρεάσει τους έγχρωμους πολίτες άλλων πολιτειών.

Πρόβλεψη

Αφού έχουν προηγηθεί ορισμένες από τις προαναφερθείσες τεχνικές, όπως η ταξινόμηση και ο συσχετισμός, χρησιμοποιούνται τα αποτελέσματά τους για να εντοπιστούν οι τάσεις και να προβλεφθούν μελλοντικές εξελίξεις. Ένα απλό παράδειγμα: ο υποψήφιος μαθαίνει ότι θα μειωθεί η υποστήριξη στην Χ πολιτεία ή ότι θα αυξηθεί στην Ψ. Θα προσαρμόσει κατάλληλα την καμπάνια του ώστε να «πιάσει στον ύπνο» τον αντίπαλο που δεν έχει αυτήν τη γνώση.

Εδώ θα κάνουμε μια μικρή ανακεφαλαίωση για να τονίσουμε την, τρομακτική, ψηφιακή καθημερινότητα και την κοινωνική προέκτασή της. Όπως είπαμε, μια -άγνωστη έως τότε στο ευρύ κοινό- εταιρεία αξιοποίησε δυνατότητες που παρείχε το -μακράν μεγαλύτερο κοινωνικό δίκτυο- Facebook, σε συνδυασμό με κοινωνική μηχανική και λίγη ψυχολογία, ώστε να κατανοήσει λεπτομερώς τους ψηφοφόρους και κατόπιν τους χειραγώγησε για να πετύχει την εκλογή συγκεκριμένου υποψήφιου.

Θα υπενθυμίσουμε, επίσης, ότι όσο αθώο ή «αδιάφορο» και αν πιστεύετε ότι είναι το προφίλ σας, μπορεί να παρέχει αμέτρητες πληροφορίες που θα επιτρέψουν σε όποιον τις συγκεντρώσει να σας γνωρίζει περισσότερο και από όσο γνωρίζετε εσείς οι ίδιοι τον εαυτό σας. Αυτό θα του δώσει τη δύναμη να ελέγχει αλλά και να μεταβάλλει τη συμπεριφορά και τις πεποιθήσεις σας κατά το δοκούν.

Τα δεδομένα εναντίον των ιδιοκτητών τους

Αφού αναφέραμε τη συλλογή δεδομένων, ας περάσουμε στο δεύτερο σκέλος, αυτό της χειραγώγησης των ψηφοφόρων. Έχοντας στη διάθεσή της τα απαιτούμενα δεδομένα και γνωρίζοντας πού χρειάζεται να στοχεύσει, η Cambridge Analytica χρησιμοποίησε μια άλλη γνωστή μέθοδο, τη μαζική δημοσίευση ψευδών ειδήσεων που είχαν στόχο να προωθήσουν τον υποψήφιο που στήριζε, να πλήξουν τους αντιπάλους του ή να επηρεάσουν αναποφάσιστους ψηφοφόρους. Ανυπόστατα δημοσιεύματα, ως ακόμα και κατασκευασμένα βίντεο, συντέλεσαν στην αλλοίωση της πραγματικότητας.

Επίσης, σημαντικό ρόλο έπαιξαν και οι διαφημίσεις στα κοινωνικά δίκτυα, το YouTube κι αλλού. Αυτές μπορεί να στηλίτευαν τους αντιπάλους ή να περιείχαν ψευδείς πληροφορίες και αοριστολογίες μα, με τη συνεχή προβολή τους, απέκτησαν αληθοφανή υπόσταση και κατέληξαν να επηρεάσουν έναν αριθμό ανθρώπων ικανό να κρίνει το εκλογικό αποτέλεσμα.

Ένα ακόμα στοιχείο που φανερώνει τη δύναμη των δεδομένων και τη λεπτομερή στόχευση που επιτρέπουν είναι το γεγονός ότι η Cambridge Analytica διαίρεσε τον πληθυσμό των ΗΠΑ σε 32 τύπους προσωπικοτήτων και επικεντρώθηκε μόνο σε 17 πολιτείες. Από την χρονική περίοδο κατά την οποία ο Trump επισκέφτηκε συγκεκριμένα μέρη μέχρι τα μηνύματα που χρησιμοποίησε στην εκστρατεία του, τα πάντα ήταν βασισμένα σε δεδομένα.

Φυσικά, όλα ήταν ΠΡΟΣΩΠΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΣΕ ΑΠΙΣΤΕΥΤΟ ΒΑΘΜΟ. Με τη βοήθεια ενός ακόμα χαρακτηριστικού του Facebook, των «σκοτεινών δημοσιεύσεων», οι ψηφοφόροι δε λάμβαναν απλά διαφορετικά, συνήθως ατομικά, μηνύματα αλλά αυτά ήταν προσεγμένα μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Χρώματα, ήχοι, γραμματοσειρές και κάθε άλλο στοιχείο ανταποκρίνονταν στην προσωπικότητα του παραλήπτη.

Τώρα, αν θεωρείτε ότι όλο αυτό ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό, να σας ενημερώσουμε ότι η Cambridge Analytica ή η μητρική της SCL εμπλέκονται στην υποστήριξη της καμπάνιας για το «Leave» στη Μεγάλη Βρετανία, στην «Πορτοκαλί Επανάσταση» της Ουκρανίας αλλά και σε αρκετές ακόμα χώρες, όπως η Ιταλία, η Ινδία και η Νιγηρία. Διόλου τυχαία, σε καθεμιά περίπτωση επήλθε το αποτέλεσμα για το οποίο ζητήθηκε η συνδρομή των εταιρειών.

Στην εποχή της τεχνολογικής ψυχομέτρησης

Καθώς η τεχνολογία τρέχει με ρυθμούς που είναι αδύνατο να κατανοήσουμε όλοι μας, τα δεδομένα μας έχουν μεταβληθεί σε πολύτιμο αγαθό που, στα κατάλληλα χέρια, μπορεί να καθορίσει ακόμα και τον τρόπο που σκεφτόμαστε.

Ίσως δεν πρόκειται για κάτι καινούργιο, αφού η φυσιογνωμική και η ψυχολογία είναι γνωστές εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Όμως, με τη συμβολή της τεχνολογίας, υπάρχει πλέον η δυνατότητα άμεσης και μαζικής ανάλυσης της προσωπικότητας των ανθρώπων, οπουδήποτε στον πλανήτη.

Κι αν εξακολουθείτε να είστε δύσπιστοι και θεωρείτε ότι όλα αυτά δε σας αφορούν (όπως, ενδεχομένως, πίστευαν και τα θύματα του σκανδάλου), μπορείτε να αγνοήσετε τις φωνές που εφιστούν την προσοχή στα ψυχολογικά προφίλ, τις βιομετρικές αναλύσεις και κάθε παρεμφερή τεχνολογία. Σκεφτείτε όμως το εξής απλό: έχει τύχει ποτέ να απαντήσετε «για πλάκα» σε κάποιο ΚΟΥΙΖ ΠΟΥ ΑΝΑΚΑΛΥΨΑΤΕ ΤΥΧΑΙΑ στο Διαδίκτυο; Αν ναι, γνωρίζετε με βεβαιότητα τι έγιναν οι απαντήσεις σας;

Κλείνοντας, θα επαναλάβουμε αυτό που έχουμε υιοθετήσει ως μότο: «να αψηφάτε τους κανόνες της αναδυόμενης τάξης της Πληροφορίας». Όσο αθώοι και αν φαίνονται. Προφανώς, είναι αδύνατο να αποσυνδεθούμε. Μπορούμε, όμως, να δυσκολέψουμε την ανεξέλεγκτη ροή των προσωπικών μας δεδομένων. Μην αγνοείτε πως, ανά πάσα στιγμή, γίνονται αγοραπωλησίες και επεξεργασίες προσωπικών δεδομένων -ίσως και των δικών σας- από μια Cambridge Analytica κάπου στον κόσμο.

Πηγή: OSARENA.NET