Καλή Διακυβέρνηση: Η λύση κατά της Διαφθοράς (και) στον Αθλητισμό. Του Νίκου Λαγαρία

Το άρθρο ‘Καλή Διακυβέρνηση: Η λύση κατά της Διαφθοράς (και) στον Αθλητισμό.’, του Νίκου Λαγαρία δημοσιεύτηκε στο ELLAK.GR

Πολιτικά ουδέτερο, όχι απολιτικό το αθλητικό κίνημα: Σύμφωνα με τις θεμελιώδεις αρχές του Ολυμπισμού, όπως καταγράφονται στον Ολυμπιακό Καταστατικό Χάρτη της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, ο αθλητισμός πρέπει να είναι πολιτικά ουδέτερος και να λειτουργεί υπό καθεστώς αυτονομίας, θεσπίζοντας ο ίδιος τους κανόνες του και καθορίζοντας τη διάρθρωση και διακυβέρνηση των οργάνων του, χωρίς καμία εξωτερική επιρροή, υπό τη δέσμευση να εφαρμόζει τις αρχές της καλής διακυβέρνησης.

Στην 68η σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, το Νοέμβριο του 2013, ο Πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής Thomas Bach ανέφερε ότι η πολιτική οφείλει να σέβεται την αθλητική αυτονομία, τόνισε όμως ότι αυτό δεν σημαίνει ότι ο αθλητισμός είναι απολιτικός.

Αναφέρθηκε μάλιστα στην εκεχειρία των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων που εξασφάλιζε τη διακοπή των εχθροπραξιών μεταξύ των αρχαίων Ελλήνων, γεγονός που αποδεικνύει τη διαχρονική σύμπραξη του αθλητισμού με την πολιτική.

Το πρότυπο της ΔΟΕ για τη συνεργασία πολιτικής – αθλητισμού: Για τη διευκόλυνση της συνεργασίας των εθνικών αρχών με τους εθνικούς αθλητικούς οργανισμούς, το Δεκέμβριο του 2014 η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή κατάρτισε, στα πλαίσια των μεταρρυθμίσεων «Olympic Agenda 2020», ένα πρότυπο με τίτλο «Support autonomy» (Recommendation 28), που περιλαμβάνει συστάσεις και βέλτιστες πρακτικές.

Στο πρότυπο επισημαίνεται μεταξύ άλλων ότι, η θεσμοθετημένη αυτονομία των αθλητικών οργανισμών δεν τους επιτρέπει να ενεργούν απομονωμένα, δηλαδή εκτός του εθνικού πλαισίου στο οποίο είναι εγκατεστημένοι, αλλά, αντιθέτως, τους υποχρεώνει να είναι πλήρως ενταγμένοι στο πλαίσιο αυτό, σεβόμενοι ταυτόχρονα και τις οικουμενικές αξίες του αθλητισμού.

Το πρότυπο αντανακλά το μανιφέστο του Προέδρου Thomas Bach για υπεύθυνη αυτονομία του αθλητικού κινήματος (responsible autonomy), στη βάση της αρχής της ενότητας μέσα στη διαφορετικότητα (principle of unity in diversity).

Της ενότητας, δηλαδή, του αθλητισμού, μέσα στη διαφορετικότητα των εθνικών αρχών.

Διακριτοί ρόλοι και λογοδοσία: Η σχέση πολιτικής – αθλητισμού, όπως την αντιλαμβάνεται ο αθλητισμός, είναι μια συλλειτουργία με σαφώς διακριτούς ρόλους, που καθιστούν τα δύο μέρη υπεύθυνα, αλλά και υπόλογα, εντός του συναινετικά καθορισμένου δικού τους, διακριτού πεδίου δράσης.

Η υπεύθυνη αυτονομία, ως τρόπος διαχείρισης και διακυβέρνησης ενός οργανισμού, έχει βεβαίως και θεωρητικό υπόβαθρο.

Μοιάζει με την υπεύθυνη αναρχία, αλλά διακρίνεται σαφώς απ’ αυτή ως προς τη λογοδοσία που πρέπει να αποδίδεται, πολλές φορές ενώπιον ενός ανεξάρτητου τρίτου μέρους, για τον μετριασμό ή ακόμα και την αποφυγή της εσωτερικής ιεραρχικής εξάρτησης και ελέγχου.

Η υπεύθυνη αυτονομία, που αμφισβητεί την ηγεμονία της ιεραρχίας, είναι ένας από τους τρεις τρόπους «για να γίνονται τα πράγματα», όπως τους περιγράφει ο Gerard Fairtlough στο βιβλίο του «The Three Ways of Getting Things Done: Hierarchy, Heterarchy and Responsible Autonomy in Organizations».

Αυτονομία του αθλητισμού και καλή διακυβέρνηση στην πράξη: Μια εν πολλοίς ρεαλιστική, αποκαλυπτική αλλά και επίκαιρη αποτύπωση της αντίληψης της πολιτικής για τη σχέση της με τον αθλητισμό, καταγράφεται στο ψήφισμα 2199 (2018) της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, για τη σύγχρονη διακυβέρνηση του αθλητισμού, στις παραγράφους 1 και 2:

«Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι τα πρόσφατα σκάνδαλα σχετικά με το ντόπινγκ, τη χειραγώγηση αγώνων, υποθέσεις διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένης της δωροδοκίας, την εξαγορά ψήφων σε διαγωνισμούς για μεγάλες αθλητικές εκδηλώσεις, τις οικονομικές ατασθαλίες, το ξέπλυμα χρήματος, τις φορολογικές απάτες, το παράνομο στοίχημα, την εκμετάλλευση και την «εμπορία» νεαρών αθλητών (trafficking), έχει αμαυρώσει την εικόνα του διεθνούς αθλητισμού και έφερε στο προσκήνιο την έλλειψη διαφάνειας και λογοδοσίας σε μεγάλα όργανα διοίκησης του αθλητισμού … Η Συνέλευση υπογραμμίζει τη σημασία της αυτονομίας στον αθλητισμό. Ωστόσο η αυτονομία συνεπάγεται υπευθυνότητα και πρέπει να χορηγείται μόνο όταν υπάρχει καλή διακυβέρνηση στην πράξη».

Αξιολόγηση της ακεραιότητας του αθλητικού κινήματος: Με το ψήφισμά της, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης προτείνει τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου συστήματος αξιολόγησης και «βαθμολόγησης» της ακεραιότητας και δεοντολογίας του αθλητισμού, στη βάση προτύπων καλής διακυβέρνησης που προτείνεται να δημιουργηθούν από ένα αξιόπιστο διεθνή οργανισμό, όπως ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης (ISO), με πρωτοβουλία μιας πλατφόρμας ή μιας συμμαχίας πολλών διεθνών συμπράξεων, όπως η Διεθνής Εταιρική Σχέση κατά της Διαφθοράς στον Αθλητισμό (IPACS) ή η Παγκόσμια Συμμαχία Ακεραιότητας του Αθλητισμού (SIGA).

Η αξιολόγηση των αθλητικών οργανισμών και ο έλεγχος συμμόρφωσής τους προς τα πρότυπα αυτά, προτείνεται να διεξάγεται από εξειδικευμένους εξωτερικούς οργανισμούς (fit-for-purpose agencies), που δεν θα πρέπει να ενεργούν ως δικαστές.

Μέχρι τότε μάλιστα, η Συνέλευση ενθαρρύνει τα κράτη μέλη της να ζητούν από τους εθνικούς αθλητικούς οργανισμούς τους πιστοποίηση βάσει των υφιστάμενων προτύπων ISO 37001, κατά της δωροδοκίας, και ISO 20121 για τη βιωσιμότητα.

Νομικά εργαλεία για την καταπολέμηση της διαφθοράς στον αθλητισμό: Κατά τον καθορισμό των βασικών κριτηρίων της καλής διακυβέρνησης στον αθλητισμό, η Συνέλευση προτείνει να αναζητηθεί σύγκλιση με τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά της διαφθοράς, τις συμβάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη διαφθορά (ETS αριθ. 173 και 174), το πρόσθετο πρωτόκολλο της ποινικής σύμβασης για τη διαφθορά (ETS αριθ. 191)], καθώς και με τις αρχές της G20 / ΟΟΣΑ για την εταιρική διακυβέρνηση.

Ο ρόλος των αθλητικών ομοσπονδιών: Μια άλλη σημαντική διεθνής πρωτοβουλία για την καλή διακυβέρνηση, την προσβασιμότητα και την ακεραιότητα στο αθλητισμό, είναι το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 2ας Φεβρουαρίου 2017.

Με το ψήφισμα αυτό, αφού λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι οι αθλητικές οργανώσεις είναι από τη φύση τους σε μεγάλο βαθμό αυτορρυθμιζόμενες, διαδηλώνεται η προσήλωση στο ευρωπαϊκό μοντέλο οργανωμένου αθλητισμού, όπου «οι ομοσπονδίες, στη βάση των αρχών της εδαφικότητας και της εθνικότητας, με μία ομοσπονδία ανά άθλημα, διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο, στο βαθμό που αυτό κατορθώνει να εξισορροπεί τα πολυάριθμα αποκλίνοντα συμφέροντα όλων των εμπλεκομένων με τη δέουσα δημοκρατική εκπροσώπηση και τους μηχανισμούς διαφάνειας σε ό,τι αφορά τη λήψη αποφάσεων».

Καλούνται δε οι ομοσπονδίες, σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, να δεσμευθούν στην υιοθέτηση πρακτικών καλής διακυβέρνησης, καθώς και να διασφαλίσουν την αναγκαία σύνδεση μεταξύ του επαγγελματικού και του ερασιτεχνικού αθλητισμού, και μέσω χρηματοδοτικών ανταποδόσεων προς όφελος του μαζικού λαϊκού αθλητισμού.

Χειραγωγημένοι αγώνες, βία στα γήπεδα, ντόπινγκ, ανθρώπινα δικαιώματα: Ζητά, περαιτέρω, με το ψήφισμά του το Ευρωκοινοβούλιο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, να ενισχύσει τους δεσμούς με το Συμβούλιο της Ευρώπης, ενθαρρύνοντας τα κράτη μέλη για την υπογραφή και κύρωση της Σύμβασης σχετικά με τη χειραγώγηση των αθλητικών αγώνων (CETS No 215) και της Σύμβασης σχετικά με μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την ασφάλεια, την προστασία και την παροχή υπηρεσιών σε ποδοσφαιρικούς αγώνες και άλλες αθλητικές διοργανώσεις (CETS No 218).

Συνιστάται, επίσης, η ενίσχυση των νομικών και πολιτικών δεσμεύσεων του Παγκόσμιου Κώδικα Αντιντόπινγκ (WADAC), αλλά και ο καθορισμός πολιτικής σχετικά με την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος (whistleblowers).

Ζητείται, επίσης, η λήψη μέτρων για την εμπέδωση και προαγωγή των ανθρώπινων δικαιωμάτων και την εξάλειψη των διακρίσεων.

Χρηματοοικονομική διαφάνεια, οικονομική βιωσιμότητα και ελεύθερος ανταγωνισμός: Συνιστάται η απαλλαγή από τον ΦΠΑ, όπως και άλλες φορολογικές ελαφρύνσεις και η χορήγηση οικονομικών κινήτρων για τον μαζικό λαϊκό αθλητισμό, αναγνωρίζοντας ότι η εν λόγω υποστήριξη δεν θα πρέπει να αντίκειται στους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων.

Αναφορικά με τα τηλεοπτικά δικαιώματα υποστηρίζεται, με το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ότι η πώλησή τους με κεντρική διαχείριση και σε αποκλειστική και εδαφική βάση δίκαιης κατανομής των εσόδων, είναι ουσιώδους σημασίας για τη βιώσιμη χρηματοδότηση του αθλητισμού σε όλα τα επίπεδα και για τη διασφάλιση ίσων όρων ανταγωνισμού.

Τονίζεται, επίσης, η σημασία της εμπέδωσης πλήρους διαφάνειας αναφορικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς των επαγγελματικών αθλητικών ομάδων και την πολυϊδιοκτησία (50+1) και επικροτείται η ορθή πρακτική αυτορρύθμισης, του οικονομικού ευ αγωνίζεσθαι, που ενισχύει τη χρηματοοικονομική διαφάνεια και τον οικονομικό ορθολογισμό.

Πίστη στις αξίες του αθλητισμού και μεταβατική δικαιοσύνη: Και μεταξύ πολλών άλλων, ουσιώδους σημασίας, συνιστάται, από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, να καταστεί η φυσική δραστηριότητα πολιτική προτεραιότητα, με ακόμα περισσότερα κονδύλια, με την επισήμανση ότι η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας είναι, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο τέταρτος πρωταρχικός παράγοντας κινδύνου για την παγκόσμια θνησιμότητα.

Αλλά και κάτι ακόμα, πολύ βασικό:

Συνιστάται αποτελεσματική διάκριση των εξουσιών στον αθλητισμό, διότι για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του κοινού σ’ αυτόν απαιτείται τερματισμός της ατιμωρησίας και μεταβατική δικαιοσύνη (transitional justice).

Ευνομία: Επομένως, από τη σύνθεση των δύο αντιλήψεων, τόσο της πολιτικής όσο και του αθλητισμού, για τη σχέση μεταξύ τους, συνάγεται μάλλον ευχερώς ότι η καλή διακυβέρνηση, πρωτίστως ως απόρροια της οικουμενικής δημοκρατικής αρχής, προσαρμοσμένη στην ιδιαιτερότητα της εσωτερικής αυτορρύθμισης με υιοθέτηση πρακτικών καλής διακυβέρνησης και σεβασμό στις εθνικές αρχές, είναι η αναγκαία προϋπόθεση, ο καταλύτης αλλά και η εγγύηση για την υπεύθυνη και ενάρετη αυτονομία και λειτουργία του αθλητικού κινήματος.

Και καλή διακυβέρνηση δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ευνομία, την οποία ο Πλάτων ορίζει με τρεις μόνο λέξεις:

«Πειθαρχία νόμων σπουδαίων».

Πηγή: ELLAK.GR