Η Εκβιομηχάνιση στην Ελλάδα και ο Ανιστόρητος κ. Μητσοτάκης. Του Νίκου Στραβελάκη

Μια Διαφορετική Κριτική στην Ομιλία του Πρωθυπουργού στη Γενική Συνέλευση του ΣΕΒ. Ο ΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗΣ είναι οικονομολόγος, μέλος ΔΕΠ του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Τη Δευτέρα 15 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε η ετήσια γενική συνέλευση του ΣΕΒ. Παραδοσιακά η συνέλευση είναι ένας από τους χώρους ζύμωσης και ανακοίνωσης του βασικού ιδεολογικού αφηγήματος της αστικής τάξης. Όμως φέτος τουλάχιστον δεν δικαιολόγησε τη φήμη της. Οι βασικές ομιλίες, δηλαδή εκείνες του πρωθυπουργού, του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης και του νεοεκλεγέντος προέδρου του ΣΕΒ κ. Παπαλεξόπουλου έβριθαν από γενικολογίες,  κοινοτυπίες και επιφανειακές αναλύσεις. 

Χαρακτηριστικά στην ομιλία του ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης αδυνατούσε να υποστηρίξει την τοποθέτησή του για την ανάγκη αύξησης του ειδικού βάρους της μεταποίησης στην προστιθέμενη αξία του ΑΕΠ. Αναφερόμενος στη πρώτη δημοσίευση του Ξενοφώντα Ζολώτα «Η Ελλάς στη Φάση της Εκβιομηχάνισης» (1926) έδειξε να αγνοεί ακόμη και ότι πρόκειται για τη διδακτορική διατριβή του ανδρός. Έδειξε να αγνοεί επίσης ότι το ζήτημα της εκβιομηχάνισης αποτέλεσε ίσως το σημαντικότερο αντικείμενο επιστημονικής ανάλυσης αλλά και αντιπαράθεσης στην Ελληνική οικονομική σκέψη τον 20^ο αιώνα.

Παρόλο που ο χώρος είναι περιορισμένος θα αναφερθώ επιγραμματικά στο ζήτημα με την ελπίδα οι περί αριστείας τυρβάζοντες πολιτικοί μας να αντιληφθούν τουλάχιστον τι συζητάμε και να μη λένε ότι τους κατέβει. Πράγματι ο Ξενοφώντας Ζολώτας ήταν θιασώτης της βιομηχανικής ανάπτυξης της χώρας μέσα από τις δυνάμεις της αγοράς σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.   Θεωρούσε ότι η ανάπτυξη των ενεργειακών και εγγειοβελτιωτικών υποδομών είχε δημιουργήσει πλεονάζοντα αγροτικό πληθυσμό στη χώρα. Ο πληθυσμός αυτός θα μπορούσε να στελεχώσει τη βιομηχανία κατά το πρότυπο της εκβιομηχάνισης των αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών όπως η Μεγάλη Βρετανία το 19^ο και οι ΗΠΑ στις αρχές του 20^ου αιώνα.

Στον αντίποδα βρισκόταν ένας επίσης αστός οικονομολόγος ο Κυριάκος Βαρβαρέσος. Το βασικό του πόνημα ήταν η «Έκθεσις επί του Οικονομικού προβλήματος της Ελλάδος» και υποβλήθηκε στον, τότε πρωθυπουργό, Νικόλαο Πλαστήρα στις 5 Γενάρη του 1952. Θεωρούσε ότι η αγροτική παραγωγή δεν μπορούσε να υποστηρίξει την εκβιομηχάνιση λόγω χαμηλής παραγωγικότητας στον αγροτικό τομέα. Επιπλέον, θεωρούσε ότι η ελληνική βιομηχανία δεν μπορούσε να σταθεί στο διεθνή ανταγωνισμό, ενώ το μέγεθος της εγχώριας αγοράς δεν επαρκούσε για να τη στηρίξει. Κατά την άποψή του η χώρα μπορούσε να αναπτύξει μόνον κλάδους μη εμπορεύσιμων αγαθών όπως η οικοδομή. Δηλαδή κλάδους που από τη φύση τους προστατεύονταν από το διεθνή ανταγωνισμό.

Υπήρχε όμως και η μια τρίτη άποψη στην όλη συζήτηση που αναπτύχθηκε κάτω από τραγικούς όρους. Λίγο καιρό πριν δει το εκτελεστικό απόσπασμα μαζί με το Νίκο Μπελογιάννη ο Δημήτρης Μπάτσης εξέδωσε το βασικό του πόνημα «Η Βαριά Βιομηχανία στη Ελλάδα». Εκεί επιχειρηματολογεί ότι η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της χώρας θα μπορούσε να αποτελέσει την «πρωταρχική συσσώρευση» για την εκβιομηχάνισή της έξω από τους όρους της «ανισόμετρης καπιταλιστικής ανάπτυξης» φυσικά.     

Τα θέματα που θίγονται και από τις τρεις αυτές αναλύσεις αποδεικνύουν πόσο σημαντικές είναι. Ο μεν Ζολώτας ακολουθεί την κλασική άποψη των αστικών οικονομικών της εποχής του. Η χαμηλή κεφαλαιακή συσσώρευση θα φέρει επιτάχυνση της εκβιομηχάνισης και συνακόλουθα κλείσιμο της αναπτυξιακής ψαλίδας. Είναι μια λογική που βρισκόταν στο κέντρο μιας σειράς πολιτικών αστικού εκσυγχρονισμού που επιχειρήθηκαν στην Ελλάδα και πλευρές της συζητιούνται και στις μέρες μας. Ο Βαρβαρέσος θεωρεί ότι το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να στραφούμε σε κλάδους που δεν εκτίθενται στο διεθνή ανταγωνισμό, όπως η οικοδομή. Αυτό ακριβώς συνέβη στην Ελλάδα μεταπολεμικά. Όμως να μην λησμονούμε ότι η οικοδομή προβλήθηκε ως τρόπος αναθέρμανσης της οικονομίας και από την σημερινή κυβέρνηση το πρώτο πεντάμηνο της θητείας της. Τέλος η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου που προτάθηκε από το Μπάτση ως διέξοδος στην οικονομική καθυστέρηση της Ελλάδας (σε διαφορετικό κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο) είναι ένα από τα κεντρικά θέματα της τρέχουσας πολιτικής σκηνής και πηγή γεωπολιτικών εντάσεων στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Όμως και οι τρείς αυτές απόψεις παραμερίσθηκαν στις συνθήκες που διαμορφώθηκαν στη χώρα μετά το 1990 και ιδιαίτερα μετά την είσοδο στο ευρώ. Η τριτογενοποίηση θεωρήθηκε μονόδρομος και ευλογία στο συνέδριο για την Ελληνική οικονομία που διεξήγαγε η τράπεζα της Ελλάδας μαζί με το Αμερικανικό think tank Brooking papers το 2000. Στο οικονομικό γίγνεσθαι κυριάρχησαν οι τράπεζες, ο τουρισμός, το εμπόριο και οι κάθε λογής υπηρεσίες αποτέλεσμα της ήττας του ελληνικού καπιταλισμού στο διεθνή ανταγωνισμό που εντάθηκε με την υιοθέτηση του ενιαίου νομίσματος. Έτσι η οικονομία σαρώθηκε με το ξέσπασμα της κρίσης του 2008 με τραγικά αποτελέσματα για την πλειοψηφία του λαού.

Για όλους αυτούς τους λόγους η επίκληση μιας νέας πολιτικής εκβιομηχάνισης από τον κ. Μητσοτάκη μετά από 12 χρόνια κρίσης μόνο ως πρόκληση μπορεί να εκληφθεί. Ήταν εκείνος και οι ομοϊδεάτες του που θεώρησαν την εκβιομηχάνιση ξεπερασμένη είκοσι χρόνια νωρίτερα για να την ξαναθυμηθούν τώρα. Καιρός να σοβαρευτούμε οι υπόλοιποι …