Τι είναι το Ελεύθερο Λογισμικό;

Οι αρχές του Ελεύθερου Λογισμικού είναι απλές, χρειάζεται όμως να διακρίνονται από την περιπλοκότητα του παρελθόντος. Εδώ μπορείτε να μάθετε ποιο είναι το νόημα τεσσάρων βασικών εννοιών που νοούνται ως ελευθερίες, ποιες είναι οι βασικές άδειες Ελεύθερου Λογισμικού, τα πλεονεκτήματά του, και τα σημαντικότερα συνώνυμά του.

 

Πέρα από τον τομέα του λογισμικού, μπορείτε να ενημερωθείτε για τις θετικές ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ που έχει το Ελεύθερο Λογισμικό ευρύτερα, σε τομείς όπως η εκπαίδευση, οι δημόσιες προμήθειες, και η δημοκρατία.

 

Τέσσερις Ελευθερίες

Όταν μιλάμε για Ελεύθερο Λογισμικό δεν αναφερόμαστε στο χρηματικό κόστος, αλλά στις Ελευθερίες που παρέχει στον χρήστη. Αυτές είναι τέσσερις, και οφείλουν να συνυπάρχουν. Διαφορετικά, αν λείπει έστω και μία, αυτό καθιστά την εφαρμογή ιδιόκτητη, άρα μη-Ελεύθερο λογισμικό.

 

Χρήση

Καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει το Ελεύθερο Λογισμικό για οποιονδήποτε σκοπό, χωρίς κανέναν περιορισμό όπως η λήξη άδειας μετά από μια ορισμένη χρονική περίοδο ή όπως οι γεωγραφικοί περιορισμοί.

 

Μελέτη

Όλοι μπορούν να μελετήσουν τον κώδικα ενός Ελεύθερου Λογισμικού.

 

Κοινοποίηση

Όλοι μπορούν να δημοσιεύσουν και να αντιγράψουν το Ελεύθερο Λογισμικό πρακτικά χωρίς κανένα κόστος.

 

Βελτίωση

Όλοι μπορούν να τροποποιήσουν ένα Ελεύθερο Λογισμικό και να δημοσιεύσουν τις αλλαγές που έκαναν.

 

Άδειες

Η άδεια λογισμικού κατοχυρώνει τις τέσσερις ελευθερίες. Οι άδειες χρήσεις ορίζουν υπό ποιες προϋποθέσεις μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει και να επαναχρησιμοποιήσει ένα πρόγραμμα. Για να θεωρηθεί ένα πρόγραμμα Ελεύθερο Λογισμικό, η άδειά του πρέπει να περιέχει τουλάχιστον αυτές τις τέσσερις ελευθερίες. Το ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΊΔΡΥΜΑ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ και η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ κρατούν ενημερωμένη μια λίστα με άδειες που έχουν αξιολογηθεί ως αποδεκτές. Αν η άδεια μιας εφαρμογής δεν βρίσκεται στη λίστα, αυτό συνήθως σημαίνει ότι η εφαρμογή δεν είναι Ελεύθερο Λογισμικό.

Υπάρχουν πολλές άδειες οι οποίες ειδικεύονται σε διαφορετικά πεδία, μάλιστα ένα προϊόν λογισμικού ή μικρότερα μέρη του μπορεί να υπάγονται σε περισσότερες από μία άδειες. Το πώς να επιλέξετε μια άδεια είναι κρίσιμη ερώτηση, πάντως προτείνονται οι άδειες με ευρεία χρήση. Περισσότερα πάνω σε νομικά θέματα και ερωτήσεις σχετικά με τις άδειες μπορείτε να μάθετε ΕΔΩ…

 

Πλεονεκτήματα

Το Ελεύθερο Λογισμικό αφορά την ελευθερία. Αυτό στην πράξη επιφέρει πολυάριθμα θετικά για τους χρήστες, τους οργανισμούς, τις επιχειρήσεις, και τα κράτη.

 

Αυτονομία

Το Ελεύθερο Λογισμικό ευνοεί τόσο την ανάπτυξη όσο και τη συντήρηση λογισμικού με τρόπο που ανταποκρίνεται στις δικές σου ανάγκες, αντί να ορίζεται από το επιχειρηματικό μοντέλο του πωλητή.

 

Συνεργασία

Καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει και να κοινοποιήσει ένα Ελεύθερο Λογισμικό, δεν υπάρχει αποκλειστικότητα, κι αυτό είναι καλό για το κοινωνικό σύνολο.

 

Διαμοιρασμός και Αντιγραφή

Μια άδεια Ελεύθερου Λογισμικού επιτρέπει να εκτελεστούν απεριόριστες σε αριθμό εγκαταστάσεις, χωρίς επιπλέον κόστος.

 

Χωρίς κλείδωμα

Οι άδειες Ελεύθερου Λογισμικού προσφέρουν ανεξαρτησία από τους πωλητές, με πληθώρα επιλογών σε παρόχους υπηρεσιών.

 

Επαναχρησιμοποιήσιμος κώδικας

Το Ελεύθερο Λογισμικό παρέχει την ελευθερία να ξαναχρησιμοποιηθεί ο κώδικας για νέα προγράμματα.

 

Καινοτομία

To Ελεύθερο Λογισμικό ενθαρρύνει την καινοτομία στο λογισμικό σου.

 

Ανταγωνισμός

Το Ελεύθερο Λογισμικό αντιστέκεται στην επικράτηση των μονοπωλίων και προάγει τον ανταγωνισμό.

 

Ασφάλεια

Στο Ελεύθερο Λογισμικό είναι δυνατό οι έλεγχοι ασφαλείας να είναι ανεξάρτητοι, διορθώνοντας έτσι γρηγορότερα τα κενά στην ασφάλεια.

 

Συνώνυμα

Με το πέρασμα του χρόνου έχουν προστεθεί περισσότερα ονόματα για το Ελεύθερο Λογισμικό. Συχνά το κίνητρο των όρων είναι να τονίσουν διαφορετικές πτυχές και να αποφύγουν τη σύγχυση μεταξύ τους. 

Το Ελεύθερο Λογισμικό ορίστηκε για πρώτη φορά το 1986 από το ΕΡΓΟ GNU, βασισμένο στις τέσσερεις προαναφερθείσες ελευθερίες. Το 1998, ο όρος ‘Ανοιχτός Κώδικας’ φτιάχτηκε στα πλαίσια μιας καμπάνιας για το Ελεύθερο Λογισμικό, εννοώντας τις ίδιες ελευθερίες. Επιπρόσθετοι διαδεδομένοι χαρακτηρισμοί για το Ελεύθερο Λογισμικό είναι το ‘Libre Software’, το οποίο επινοήθηκε για να διαλύσει την αμφισημία της αγγλικής λέξης ‘free’, καθώς και τα αρκτικόλεξα “FOSS” ή “FLOSS” που σημαίνουν “Free (Libre) Open Source Software” το οποίο θα μπορούσε να αποδοθεί ως ΕΛΑΚ, Ελεύθερο Λογισμικό Ανοιχτού Κώδικα.

Παρόλα αυτά, ο βαθμός ελευθερίας που παρέχεται από ένα λογισμικό δεν κρίνεται από τον χαρακτηρισμό του αλλά από την άδειά του. Με άλλα λόγια, ας είναι σαφές ότι υπάρχουν διαφορετικοί όροι που εννοούν τις ίδιες δυνατότητες. Αν σας ενδιαφέρει η ιστορική εξέλιξη των όρων και το γιατί προτιμούμε τον πρώτο όρο, μπορείτε να ΔΙΑΒΑΣΕΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ…

Υπάρχουν όμως και όροι που συχνά χρησιμοποιούνται λανθασμένα για να περιγράψουν τον Ελεύθερο Λογισμικό. Το ‘Κοινό Κτήμα’ είναι ένας από αυτούς, και είναι σημαντικό να διαχωρίζουμε το Ελεύθερο Λογισμικό από το Κοινό Κτήμα. Πρακτικά, το Κοινό Κτήμα αποτελείται από όλα τα δημιουργικά έργα, συμπεριλαμβανομένου του λογισμικού, τα οποία δεν υπόκεινται σε πνευματικά δικαιώματα. Τα δικαιώματα πάνω σε αυτά τα έργα μπορεί να έχουν λήξει, να έχουν αρθεί ρητά, ή να μην ισχύουν. Αυτές είναι κάποιες πολύ γενικές αρχές γύρω από το Κοινό Κτήμα, όμως καθοριστικός παράγοντας θα είναι πάντα το τι ορίζεται ως Κοινό Κτήμα από τις νομικές αρχές στην χώρα όπου το έργο πρόκειται να χρησιμοποιηθεί.

Αν και σε κάποιες περιπτώσεις το λογισμικό Κοινού Κτήματος μπορεί να συνάδει με τους στόχους του Ελεύθερου Λογισμικού, κατά κανόνα οι δύο έννοιες δεν ταυτίζονται. Πράγματι, τα περισσότερα Ελεύθερα Λογισμικά υπάγονται στη νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ειδικότερα, τα υπάρχοντα συστήματα πνευματικών δικαιωμάτων και πατεντών δυσχεραίνουν τον ακριβή ορισμό ενός έργου ως Κοινό Κτήμα. Για να αποφευχθούν αμφισημίες ως προς το πώς προτίθεστε να μοιραστείτε ένα έργο είναι προτιμότερο να χρησιμοποιήσετε μια άδεια Ελεύθερου Λογισμικού από το να ορίσετε ένα έργο Κοινό Κτήμα. Αυτό προτείνεται επειδή μια άδεια Ελεύθερου Λογισμικού είναι ικανή να παρέχει σαφείς και κατανοητές νομικές πληροφορίες σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που ανακύπτουν από το συγκεκριμένο λογισμικό.

 

Προεκτάσεις

Τα πολυάριθμα πλεονεκτήματα του Ελεύθερου Λογισμικού μάς ωφελούν καθεαυτά, όμως συμβάλουν θετικά και σε περαιτέρω τομείς, τεχνολογικούς και μη. Από την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος Ελεύθερου Λογισμικού το 2001 εξερευνούμε πολλούς τομείς για να αναδείξουμε τις θετικές προεκτάσεις του Ελεύθερου Λογισμικού.

• Δημοκρατία: Η τεχνολογία επηρεάζει βαθιά τη σημερινή κοινωνία. Για αυτό ο έλεγχος της τεχνολογίας πρέπει να βρίσκεται στο χέρι όλων, και όχι στα χέρια ενός μικρού αριθμού ατόμων.
• Ανοιχτά Πρότυπα: Τα ανοιχτά πρότυπα επιτρέπουν στον κόσμο να μοιράζεται κάθε είδους δεδομένα ελεύθερα και με μεγάλη πιστότητα. Αντιστέκονται στα κλειδώματα και άλλα τεχνητά εμπόδια στην διαλειτουργικότητα, ενώ παρέχουν την δυνατότητα επιλογής ανάμεσα σε πωλητές και τεχνολογικές λύσεις.
• Εκπαίδευση: Το Ελεύθερο Λογισμικό είναι παιδαγωγικά ανώτερο· το εγγενές πνεύμα ελευθερίας και συνεργασίας είναι το πλέον κατάλληλο για την εκπαίδευση στα πλαίσια ενός δημοκρατικού περιβάλλοντος.
• Δημόσιες Προμήθειες: Το Ελεύθερο Λογισμικό ταιριάζει απόλυτα στον δημόσιο τομέα. Αποτελεί δημόσιο πόρο τον οποίο οι κρατικοί οργανισμοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν, να μελετήσουν, να βελτιώσουν, και να τον μοιραστούν μεταξύ τους. Για τους πολίτες αυτό σημαίνει διαφάνεια, μικρότερο κόστος, και ελευθερία αλληλεπίδρασης με το κράτος με τον τρόπο που τους ταιριάζει.
• Διεθνής Συνεργασία και ανάπτυξη: Η διεθνής αναπτυξιακή συνεργασία ασχολείται με τη βιώσιμη βελτίωση των παγκόσμιων οικονομικών, κοινωνικών, οικολογικών, και πολιτικών συνθηκών. Το Ελεύθερο Λογισμικό αναδεικνύεται απαραίτητη θεμελιώδης τεχνολογία η οποία εξασφαλίζει τη σύννομη διεθνή συνεργασία. Πρόκειται για μια τεχνολογία που επιτρέπει ταυτόχρονα τη διεύρυνση σε παγκόσμια κλίμακα και την προσαρμοστικότητα σε τοπικό επίπεδο.

 

Πηγή: ΕΛΛΑΚ , FSFE.ORG