Ενεργειακά αποθέματα και εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο: τώρα ή ποτέ; Του Γιάννη Μπράχου

Το άρθρο «Ενεργειακά αποθέματα και εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο: τώρα ή ποτέ;» του Γιάννη Μπράχου δημοσιεύτηκε στο OMEGAPRESS.GR. Ο Γιάννης Μπράχος είναι οικονομολόγος, πρώην Γενικός Γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων Υπουργείου Εξωτερικών.

 

Η ενεργειακή κρίση έχει φέρει στο ευρωπαϊκό προσκήνιο τα πλούσια κοιτάσματα φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο. Καθώς η Ευρώπη αναζητεί ενεργειακό εφοδιασμό για την απεξάρτηση της από τη Ρωσία νέες διαδρομές φυσικού αερίου, όπως ο EastMed (είτε ως φυσικός αγωγός είτε ως virtual αγωγός LNG από την Αίγυπτο) επανέρχονται στη δημόσια συζήτηση. Κρίσιμη παράμετρος όμως για την επίτευξη του στόχου απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο είναι η άμβλυνση των γεωπολιτικών εντάσεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Το γεγονός όμως  ότι δεν υφίσταται αυτή τη στιγμή καμία απολύτως διπλωματική κινητικότητα καθιστά δυσεπίλυτο σταυρόλεξο , όχι μόνο την διαχείριση της ενεργειακής κρίσης και την αξιοποίηση των κοιτασμάτων, αλλά και τον ρόλο της Ελλάδας στην περιοχή. Μια πρωτοβουλία βιώσιμης συνεργασίας των χωρών της ανατολικής Μεσογείου μπορεί να άρει το αδιέξοδο;

Η ανακοίνωση της ιταλικής κρατικά ελεγχόμενης ENI, ότι θα αντικαταστήσει πλήρως το ρωσικό φυσικό αέριο έως το 2025 με προμήθειες από χώρες της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και τα πλούσια σε φυσικό αέριο κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου, επανάφερε στη δημόσια συζήτηση την εξόρυξη των υδρογονανθράκων στην περιοχή μας.

Με τις τρέχουσες τιμές φυσικού αερίου, η οικονομική βιωσιμότητα του EastMed έχει βελτιωθεί σημαντικά, όμως παραμένει ως γεωπολιτικό κλειδί το Κυπριακό και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Στην πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την Τουρκία, επισημαίνεται ότι, παρά τις ενδείξεις αποκλιμάκωσης της έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο, η Τουρκία προχώρησε σε καταδικαστέες ενέργειες με δηλώσεις αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας σε νησιά, υπονομεύοντας το περιβάλλον ασφαλείας στην περιοχή. Στην ίδια έκθεση επαναλαμβάνεται η έκκληση προς όλες τις πλευρές να υπάρξει ειλικρινής συλλογική προσπάθεια διαπραγμάτευσης για τα όρια των ΑΟΖ και των υφαλοκρηπίδων στην περιοχή στη βάση της καλής πίστης και των διεθνών κανόνων.

Το Ε/Κ επανέλαβε την πρόταση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για πολυμερή διάσκεψη στην Ανατολική Μεσόγειο, τονίζοντας ότι η Πράσινη Συμφωνία παρέχει σημαντικές ευκαιρίες για την επίτευξη συνεργατικών, βιώσιμων και χωρίς αποκλεισμούς ενεργειακών λύσεων.
Επιπρόσθετα, στην έκθεση τονίζεται ότι είναι λυπηρό το κυπριακό να παραμένει ανεπίλυτο και επαναλαμβάνεται σθεναρά ότι η όποια βιώσιμη λύση πρέπει να είναι σύμφωνη με τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και εντός του διεθνούς νομικού πλαισίου.
Η ακινησία του Κυπριακού και η διεθνής ανοχή σε de facto αποφάσεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο αποσταθεροποιούν την περιοχή όσο και τη Νοτιο-Ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, εν μέσω γεωπολιτικής κρίσης. Όσο η συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο υποτιμάται, τόσο η παγωμένη σύγκρουση στην Κύπρο όσο και η ένταση στα ελληνοτουρκικά, απειλούν την ειρήνη στην περιοχή.

Η ειρηνευτική δύναμη της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, η οποία παραμένει στην Κυπριακή Δημοκρατία από το 1964, η μακροβιότερη αποστολή των ΗΕ, υποδεικνύει την μη-ομαλοποίηση της κατάστασης στο νησί. Στην τελευταία έκθεση των ΗΕ έχει καθορισθεί ως νέο σημείο εκκίνησης για το Κυπριακό, η συνεργασία δύο κοινοτήτων. Ο Διεθνής Οργανισμός στοχεύει στην αναζήτηση «κοινού εδάφους», μεταξύ της θέσης της ελληνικής πλευράς για Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία και της τουρκικής για δυο κράτη.

Οι δύο εκθέσεις του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για το Κυπριακό και την ΟΥΝΦΙΚΥΠ, που κατατέθηκαν στο Συμβούλιο Ασφαλείας καθορίζουν το πλαίσιο, μέσα στο οποίο θα αντιμετωπίζεται εφεξής το Κυπριακό.

Στις εκθέσεις αναδεικνύονται οι Τεχνικές Επιτροπές, ως δίαυλος επικοινωνίας, με την συναίνεση των δύο πλευρών, λόγω της απουσίας διαδικασίας διαπραγμάτευσης. Η αναφορά σε «διμερείς συμφωνίες», περιλαμβάνει προκαταρκτική μελέτη για τη διαχείριση των δικοινοτικών απορριμμάτων, ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού και στην αντιμετώπιση εγκληματικότητας.

Τα ΗΕ επισημαίνουν, με αφορμή τις διαδοχικές κρίσεις της πανδημίας και της Ουκρανίας, την επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης των Τουρκοκυπρίων λόγω «απομόνωσης» των Τουρκοκυπρίων στην πρόσβαση στο εμπόριο.

Κατά την άποψη του ΓΓ  το οικονομικό χάσμα μεταξύ των δύο πλευρών, επιδεινώνει τη δυσπιστία μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Με τον τρόπο αυτό αναδεικνύεται η οικονομική συνεργασία των μερών πχ στο φυσικό αέριο, στο εμπόριο, στο ΠΟΠ χαλούμι και στις φυσικές καταστροφές, ως θέματα διακοινοτικής επαναπροσέγγισης.

Η Τουρκία όμως, χαρακτηρίζει ως εχθρική ενέργεια τις αποφάσεις της Λευκωσίας για τους υδρογονάνθρακες, με «αρνητικές επιπτώσεις στην περιφερειακή ασφάλεια, σταθερότητα και συνεργασία».

Σε αυτό το πλαίσιο, η αντιπαράθεση Ελλάδας-Τουρκίας στη Νέα Υόρκη, στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ και στις παρασκηνιακές διεργασίες, σηματοδοτεί τις προοπτικές της ασφάλειας στην περιοχή. Η επιθετική ρητορική της Τουρκίας κατά της Ελλάδας με απαράδεκτες απαιτήσεις και απειλές, αφορά κυρίως τις εξορύξεις. Η Αθήνα έχει μεν προετοιμάσει την διπλωματική απάντηση της, αλλά δεν την συνοδεύει με ανάληψη περιφερειακής πρωτοβουλίας για τη διαχείριση των ενεργειακών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο, στη βάση των συστάσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Στην κρίσιμη γεωπολιτική περίοδο που διανύουμε τόσο στο Κυπριακό, όσο και στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις, εξελίξεις αναμένονται το καλοκαίρι του 2023, μετά τις εκλογές. Καθώς οι θέσεις της Τουρκίας δεν θα διαφοροποιηθούν, από το εκλογικό αποτέλεσμα, ανακύπτει το ερώτημα ως προς τον σχεδιασμό της χώρας μας στην εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο.

Οι ενεργειακές επιλογές ειρήνης και σταθερότητας των χωρών στην Ανατολική Μεσόγειο περιορίζονται στην συνεργασία εξόρυξης υδρογονανθράκων ή στην πράσινη μετάβαση. Καθώς η χώρα μας δεν έχει επιλέξει την κλιμάκωση της έντασης και η εξόρυξη υδρογονανθράκων προϋποθέτει την μακροχρόνια επίλυση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας με την Τουρκία, θα πρέπει να αναζητηθούν πρωτοβουλίες υπέρβασης της έντασης στην περιοχή.

Εν μέσω κυμβάλων πολέμου, η ανάληψη από την Αθήνα διεθνούς πρωτοβουλίας για την προώθηση βιώσιμης συνεργασίας των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου στις ήπιες μορφές ενέργειας, με βάση την Πράσινη Ευρωπαϊκή Συμφωνία, συμβάλλει τόσο στην ειρήνη και σταθερότητα της Ανατολικής Μεσογείου όσο και στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, απελευθερώνοντας διπλωματικό δυναμικό για την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό και την σταδιακή εξομάλυνση των ελληνο-τουρκικών σχέσεων.

Η Νέα Υόρκη είναι ευκαιρία για την αναβάθμιση της γεωπολιτικής παρέμβασης της χώρας μας με θετικές πρωτοβουλίες στο Κυπριακό και τα ελληνοτουρκικά, σε αντιδιαστολή με την τουρκική επιθετικότητα, η οποία υπονομεύει την σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο.

 

Πηγή: Γιάννης Μπράχος , OMEGAPRESS.GR