Καλά νέα από τη Σουηδία: Από το οχτάωρο, περνάμε στο εξάωρο;

του Ντέιβιντ Κράουτς (*)

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Ένας σουηδικός οίκος ευγηρίας φαντάζει, μάλλον, απρόσμενο περιβάλλον για ένα πείραμα σχετικά με το μέλλον της εργασίας. Ωστόσο, μια μικρή ομάδα νοσηλευτών και νοσηλευτριών ηλικιωμένων στη Σουηδία έχει κάνει ριζικές αλλαγές στην καθημερινότητά της, σε μια προσπάθεια βελτίωσης της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας της.

Πίνακας της Sigrid Hjertén

 Τον Φεβρουάριο οι νοσηλευτές και οι νοσηλεύτριες άρχισαν να δουλεύουν εξάωρο αντί για οκτάωρο με τον ίδιο μισθό. Είναι η πρώτη ελεγχόμενη δοκιμή μείωσης του χρόνου εργασίας, καθώς η δεξιά πολιτική μετατόπιση στη Σουηδία, μια δεκαετία πριν, είχε ακυρώσει προηγούμενες προσπάθειες διερεύνησης εναλλακτικών λύσεων για τον χρόνο εργασίας.

«Ήμουν εξαντλημένη όλη την ώρα, γύρναγα σπίτι από τη δουλειά και έπεφτα κατευθείαν στον καναπέ», λέει η Λιζ-Λότε Πέτερσον, σαράντα ενός χρονών, βοηθός νοσοκόμα στον οίκο ευγηρίας Svartedalens στο Γκέτεμποργκ. «Αλλά τώρα πλέον όχι. Είμαι πολύ πιο ακμαία. Έχω πολύ περισσότερη ενέργεια στη δουλειά μου, αλλά και στην οικογενειακή μου ζωή».

Το πείραμα του Svartedalens ενέπνευσε και άλλους στη Σουηδία. Στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Sahlgrenska του Γκέτεμποργκ, οι ορθοπεδικοί χειρούργοι δουλεύουν πλέον εξάωρο, όπως και οι γιατροί και οι νοσοκόμες σε δύο νοσοκομεία της Ούμεα. Και η τάση αυτή δεν περιορίζεται στον δημόσιο τομέα: μικρές επιχειρήσεις υποστηρίζουν ότι ένα μικρότερο ωράριο μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα, μειώνοντας παράλληλα τον ρυθμό αντικατάστασης του προσωπικού.

Μετά από έναν αιώνα σταδιακά μειωμένου ωραρίου, αύξησης των αργιών και μείωσης της ηλικίας συνταξιοδότησης, υπήρξε μια αύξηση των ωρών εργασίας για πρώτη φορά στην ιστορία, λέει ο Ρόλαντ Πόλσεν, ερευνητής στη διοίκηση επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο του Λουντ. «Οι άνθρωποι εργάζονται σκληρότερα και περισσότερο, αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητα το καλύτερο», μας λέει.

«Για πολύ καιρό οι πολιτικοί ανταγωνίζονταν στο να λένε ότι πρέπει να δημιουργήσουμε περισσότερες θέσεις εργασίας με μεγαλύτερα ωράρια — η δουλειά είχε γίνει αυτοσκοπός», συνεχίζει. «Αλλά η παραγωγικότητα έχει διπλασιαστεί από το 1970, έτσι τεχνικά έχουμε τη δυνατότητα ακόμα και για μια τετράωρη εργάσιμη ημέρα. Το ζήτημα είναι το πώς διανέμεται αυτό το κέρδος παραγωγικότητας. Δεν είναι ουτοπικό να μειωθεί ο χρόνος εργασίας· έχει ξαναγίνει στο παρελθόν».

Στο κέντρο εξυπηρέτησης της Toyota στο Γκέτεμποργκ, οι ώρες εργασίας είναι λιγότερες για πάνω από μια δεκαετία. Οι εργαζόμενοι άρχισαν να δουλεύουν εξάωρο πριν από 13 χρόνια και ποτέ δεν πισωγύρισαν. Προηγουμένως, οι πελάτες ήταν δυσαρεστημένοι με τον χρόνο αναμονής, ενώ το προσωπικό ήταν αγχωμένο και έκανε λάθη σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο Μάρτιν Μπανκ, ο οποίος είχε την ιδέα να μειώσει το χρόνο εργασίας για τους μηχανικούς του. Από 7 π.μ. – 4.00 μ.μ., το ωράριο εργασίας στο κέντρο εξυπηρέτησης άλλαξε σε δύο εξάωρες βάρδιες με πλήρεις αποδοχές, η μία με έναρξη στις 6 το πρωί και η άλλη το μεσημέρι, με λιγότερα και μικρότερα διαλείμματα. Στο καθεστώς υπάγονται 36 μηχανικοί.

Τη δεκαετία του 1990 έγιναν στη Σουηδία πολλά πειράματα εξάωρης εργασίας με πλήρη μισθό. Στη Κιρούνα, μια πόλη ορυχείων στον Βορρά, η εργασία της κατ’ οίκον φροντίδας ηλικιωμένων έγινε εξάωρη το 1989, ούτως ώστε η εργασιακή ζωή των γυναικών που φροντίζουν τους ηλικιωμένους να συμβαδίζει καλύτερα με εκείνη των συζύγων τους στα ορυχεία. Το δημοτικό συμβούλιο της Στοκχόλμης, από το 1996 έως το 1998, προέβη σε ένα σημαντικό πείραμα εξάωρης εργασίας στα κέντρα φροντίδας για τα παιδιά, τους ηλικιωμένους και τα άτομα με αναπηρία.

Αλλά όταν η εξουσία πέρασε στα χέρια της Δεξιάς στην Κιρούνα, το 2005, η μεταρρύθμιση αυτή αντιστράφηκε και το προσωπικό γύρισε πίσω στο οκτάωρο. Ομοίως, με την αλλαγή της διοίκησης στη Στοκχόλμη, το πείραμα έφτασε στο τέλος του.

«Ήταν πολιτική απόφαση ο τερματισμός του, είπαν ότι ήταν πάρα πολύ ακριβό», λέει η Μπριγκίτα Όλσον, καθήγητρια στο Πανεπιστήμιο του Λουντ, η οποία συμμετείχε στην έρευνα για την αξιολόγηση του πειράματος της Στοκχόλμης. «Αλλά ήταν μια καλή επένδυση για την βελτίωση της ευημερίας στην κοινότητα. Περισσότεροι άνθρωποι ήταν σε θέσεις εργασίας, είχαν καλύτερη υγεία και απολάμβαναν καλύτερες συνθήκες εργασίας».

Η μέτρηση του κόστους αυτών των συστημάτων είναι πολύπλοκη, λέει η Όλσον — είναι δύσκολο να διακρίνεις αν η μείωση των αναρρωτικών αδειών, για παράδειγμα, οφείλεται στις λιγότερες ώρες εργασίας ή σε άλλους παράγοντες. Επιπλέον, με περισσότερους εργασιακά ενεργούς ανθρώπους, οι πληρωμές επιδομάτων ανεργίας έχουν μειωθεί, αλλά η εξοικονόμηση ωφελεί το κράτος, όχι τον δήμο που επωμίζεται το κόστος της πρόσληψης περισσότερου προσωπικού.

Το Svartedalens προσπαθεί να αποφύγει τις αδυναμίες, κρατώντας τις αλλαγές επικεντρωμένες και υπό παρακολούθηση. Μόνο οι βοηθοί νοσοκόμων συμμετέχουν στο πρόγραμμα και το σύστημα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού της πόλης παράγει υψηλής ποιότητας δεδομένα, σύμφωνα με τον Μπενγκτ Λόρεντσον, σύμβουλο του προγράμματος. Μια άλλη μονάδα που έχει διατηρήσει την εργάσιμη ημέρα των οκτώ ωρών χρησιμοποιείται ως «δείγμα», και έτσι το Svartedalens μπορεί να συγκρίνει τα αποτελέσματα.

«Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε αποδεικτικά στοιχεία», λέει ο Λόρεντσον. «Όλα τα προηγούμενα πειράματα επικεντρώθηκαν στην υγεία των νοσηλευτών και τις αναρρωτικές άδειες, και όχι στην ποιότητα των υπηρεσιών».

Παρά τις θετικές ενδείξεις, το πείραμα είναι πιθανό να σταματήσει το επόμενο έτος. Ο κεντροαριστερός συνασπισμός στο δημοτικό συμβούλιο του Γκέτεμποργκ έχει χάσει την πλειοψηφία, και οι Συντηρητικοί και οι Φιλελεύθεροι είναι κατηγορηματικά αντίθετοι στο μειωμένο ωράριο. Το πείραμα κοστίζει περίπου 8 εκατομμύρια σουηδικές κορώνες (630.000 λίρες) τον χρόνο, σύμφωνα με το κόμμα των Φιλελευθέρων. «Είναι σαν να ζούμε σε έναν κόσμο όπου βρέχει λεφτά από τον ουρανό», δήλωσε χαρακτηριστικά ένας συντηρητικός σύμβουλος.

(*) Ο David Crouch είναι ανεξάρτητος δημοσιογράφος, με έδρα τη Σουηδία. Το άρθρο (εδώ δημοσιεύονται αποσπάσματα) δημοσιεύθηκε στον «Guardian», στις 17.9.2015

Πηγή: ΕΝΘΕΜΑΤΑ ΑΥΓΗΣ